Οικισμός Τρίκερι: Αλόγιστη επέκταση παραδοσιακού οικισμού με ιδιάζοντα «περίκλειστο» οικιστικό ιστό, στην παρακείμενη αδόμητη «γυμνή» γεωργική γη. Απειλή καταστροφής μιας μοναδικής οικιστικής δομής που συνιστά κύριο οικονομικό πλούτο

Aπό την 1η Επιστημονική συνάντηση συνΕργασίας «Μελέτες μορφολογικών κανόνων δόμησης και αρχιτεκτονική κληρονομιά»

γράφουν οι Χ. Μπεζαντέ, Ε. Τσακιροπούλου, αρχιτέκτονες πολεοδόμοι και Η. Νανοπούλου, αρχιτέκτων

> ΑΝΑΓΚΗ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΟΡΙΩΝ ΤΩΝ ΟΙΚΙΣΜΩΝ

> ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΑΓΡΟΤΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ στην άμεση και ευρύτερη περιοχή των οικισμών

> ΑΝΑΓΚΗ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΚΤΟΣ ΣΧΕΔΙΟΥ ΔΟΜΗΣΗΣ

Η ανάλυση κατέδειξε ότι οι επεκτάσεις οικισμών των τελευταίων δεκαετιών έγιναν πάντοτε καθ’ υπερβολήν:

• σε παρακείμενη γεωργική γη σημαντικής ή/και υψηλής παραγωγικότητας
• σε παρακείμενες-υπερκείμενες λοφώδεις εκτάσεις, έως την ενοποίηση με άλλους γειτονικούς οικισμούς
• αλόγιστα σε αμιγώς αγροτικούς οικισμούς, σε αδόμητη γεωργική γη περιορισμένης παραγωγικότητας αλλά με μεγάλη αξία τοπίου
• αλόγιστα σε συνεκτικούς παραδοσιακούς οικισμούς:

– με διακριτές απομακρυσμένες μεταξύ τους συνοικίες, στη γύρω γεωργική γη σημαντικής παραγωγικότητας και μεγάλης αξίας τοπίου, με αποτέλεσμα «ενοποίηση» των συνοικιών και αλλοίωση του παραδοσιακού οικιστικού ιστού

– σε γεωργική γη μεγάλης αξίας τοπίου, κατά μήκος οδών πρόσβασης στη θάλασσα

– ακόμη και σε παραδοσιακούς οικισμούς με ιδιάζοντα «περίκλειστο» οικιστικό ιστό, στην παρακείμενη αδόμητη «γυμνή» γεωργική γη, απειλώντας με καταστροφή τη μοναδική οικιστική δομή, που συνιστά κύριο τοπικό, οικονομικό πλούτο.

Ερωτήματα

α. Ποια μπορεί να είναι η νομική μεθόδευση περιορισμού των ορίων;

Η μεθόδευση πρέπει να σέβεται την αρχή «ασφάλειας δικαίου», αλλά και να εξασφαλίζει το μείζον ζητούμενο, την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, του περιβάλλοντος και του τοπίου, που αποτελούν συλλογικό πλούτο της παρούσας και των επόμενων γενεών.

β. Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί η έλλειψη και η αναντιστοιχία πρόβλεψης στον υπερκείμενο σχεδιασμό;

Θεσμοθετημένα ΣΧΟΟΑΠ αφενός δεν έχουν λάβει διόλου υπόψη τις αρχές προστασίας του τοπίου (παλαιές προδιαγραφές), αφετέρου εκπονήθηκαν με πληθυσμιακές προβλέψεις που δεν επαληθεύονται στην απογραφή 2011.

> ΑΝΑΓΚΗ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΤΟΠΙΟΥ, ΑΝΑΒΑΘΜΙΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΩΡΟΥ, ΑΡΜΟΝΙΚΗΣ ΕΝΤΑΞΗΣ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ

Ερώτημα:

Πώς μπορεί να μελετηθεί και να χρηματοδοτηθεί η αναβάθμιση του δημόσιου χώρου;

Τα εντός των οικισμών τοπία πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «δίκτυο» στοιχείων υπό προστασία (καλντερίμια, πεζούλες, αυλάκια, βρύσες κ.λπ.), με συνολική πρόταση διατήρησης/αποκατάστασης.

• ΟΙ ΕΙΔΙΚΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ ΑΠΑΙΤΟΥΝ ΕΙΔΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΤΟΥΣ ΣΤΟ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟ ΤΟΠΙΟ

Ερώτημα:

Επαρκούν ειδικοί όροι δόμησης, χωρίς σαφείς προϋποθέσεις χωροθέτησης

Ελάχιστες απαιτήσεις υπό τις παρούσες συνθήκες:

• χωροθέτηση εκτός πυρήνα οικισμών
• μη αλλοίωση τοπογραφίας/αναγλύφου
• περιορισμένο ύψος (μονώροφα)
• κατ’ αρχήν διατήρηση της τοπικής επιστέγασης
• διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου με κατάλληλη φύτευση και βιοκλιματικό σχεδιασμό (πατημένο χώμα, ψυχρά υλικά κ.λπ.).

> Η «ΚΑΤΑ ΠΑΡΑΔΟΣΙΝ» ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΕΡΣΑΙΟ ΧΩΡΟ ΕΜΦΑΝΙΖΕΙ ΚΟΙΝΑ ΒΑΣΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Η ανάλυση κατέδειξε ότι η τυπική και ιδιαίτερη αρχιτεκτονική όλων των οικισμών εκφράζεται πρωτίστως από τον εκάστοτε συνδυασμό 4 παραγόντων:

• «πυκνότητα» και διάταξη κτηριακών όγκων στο φυσικό ανάγλυφο
• «κλίμακα» κτηρίων, σε κάτοψη και καθ’ ύψος
• στερεομετρική διάπλαση κτηριακών όγκων
• επιστέγαση – επικάλυψη των κτηρίων.

Σήμερα, στα απλά παραλληλεπίπεδα κελύφη του παρελθόντος αντιπαρατίθενται οι «ελεύθερες μορφές» της σύγχρονης πρακτικής. Επείγει εξέταση και προσδιορισμός των «όρων συμβίωσης».

Ερώτημα:

Επαρκεί ενδεχομένως ένα βασικό νομοθέτημα για τον έλεγχο πυκνότητας/διάταξης, τάξης μεγέθους, βασικής ογκοπλασίας και επιστεγάσεων, ώστε να διαφυλαχτούν τα βασικά χαρακτηριστικά της κληρονομημένης «κατά παράδοσιν» δόμησης, με περαιτέρω προώθηση συμπληρωματικών, κατά περίπτωση, κανονιστικών ρυθμίσεων;

Νομίζουμε ΝΑΙ. Επαρκεί εφόσον περιλάβει τα ακόλουθα μέτρα άμεσης εφαρμοσιμότητας για τη νέα αρχιτεκτονική δημιουργία, ανοιχτή στο μέλλον και συμβατή με την ιστορική φυσιογνωμία των οικισμών:

1. Ορισμό επιτρεπτής πυκνότητας δόμησης, ανάλογης με την παλαιότερη αντίστοιχη των οικισμών.
2. Γενική επιβολή απλών τελικών κτηριακών όγκων, με κατάλληλη ενσωμάτωση ημιυπαίθριων χώρων, εξωστών, εξωτερικών κλιμάκων, σκιαδίων κ.λπ.
3. Όριο στο απόλυτο μέγεθος νέων κτηρίων κατοικίας, ανάλογο με το παλαιότερο αντίστοιχο των οικισμών.
4. Προσωρινό όριο στο απόλυτο μέγεθος νέων ειδικών κτηρίων, μέχρι τη μελέτη και χωροθέτηση υποδοχέων ειδικών χρήσεων, ανάλογα με την παραγωγική βάση των οικισμών.
5. Ρητή ανάδειξη και διαφύλαξη του τρόπου επιστέγασης, ως μείζονος ενοποιητικού μορφολογικού στοιχείου των οικισμών.
6. Εξαιρέσεις με πλήρη τεκμηρίωση και προέγκριση Συμβουλίων Αρχιτεκτονικής.

>  ΝΕΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΒΡΙΣΚΟΥΝ ΝΟΜΙΜΩΣ «ΘΕΡΑΠΕΙΑ» ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ ΠΕΔΙΟ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΗΣ

Ερώτημα:

Πώς η κάλυψη νέων αναγκών και η χρήση νέων τεχνολογιών μπορεί να είναι συμβατή με τη διαφύλαξη των βασικών χαρακτηριστικών της «κατά παράδοσιν» αρχιτεκτονικής;

Διαπιστώνεται ΜΗ συμβατότητα των ενεργητικών συστημάτων εξοικονόμησης ενέργειας με τα κτηριακά κελύφη και το φυσικό τοπίο, εντός και εκτός των οικισμών, παραδοσιακών και μη.

Αντιθέτως, ο βιοκλιματικός σχεδιασμός του κελύφους ανταποκρίνεται πλήρως στις γενικές αρχές της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Η εφαρμογή του μπορεί να καλύψει τις σύγχρονες ανάγκες, συνδυάζοντας τη γνώση του παρελθόντος, σύγχρονες κατασκευαστικές τεχνικές και υλικά υψηλής ενεργειακής αποδοτικότητας.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Περιοδική Έκδοση “αρχιτέκτονες”,τεύχος 10, Μάρτιος 2014