Γράφει ο Γιώργος Βλαχοδήμος

Αναµφισβήτητα, διεθνώς έχουµε περάσει σε µια νέα ψηφιακή εποχή, την εποχή της πληροφορίας, όπου οι υπολογιστές και γενικότερα η τεχνολογική εξέλιξη των υπολογιστικών συστηµάτων και των προγραµµάτων λογισµικού αποκτούν όλο και περισσότερο κυρίαρχο ρόλο σε όλους τους τοµείς των επιστηµών αλλά και της καθηµερινότητας.
Προηγµένες τεχνικές και πρακτικές, όπως παραµετρική µοντελοποίηση, ψηφιακός σχεδιασµός µε δανεισµούς από άλλες επιστήµες και βιοµηχανίες, προγράµµατα BIM-AEC, virtual reality, προγραµµατισµός/ scripting, αποµακρυσµένες βάσεις δεδοµένων/cloud, είναι ήδη κεκτηµένα εργαλεία του αρχιτέκτονα.
Η Αρχιτεκτονική αντανακλά τις πολιτιστικές, κοινωνικές και εµπορικές- βιοµηχανικές δυνάµεις της εκάστοτε εποχής, και σήµερα η πιο κυρίαρχη δύναµη στην κοινωνία και τη βιοµηχανία είναι η επανάσταση των πηγών πληροφοριών.

Ο καταιγισµός των πληροφοριών πλέον είναι τόσο µεγάλος σε όγκο «Big Data», [1] ώστε να υπερβαίνει την ικανότητα των παραδοσιακών στρατηγικών διαχείρισης της γνώσης. Έτσι, απαιτούνται νέες τεχνικές για αυτή την ένταση και τη νέα τάξη πραγµάτων σωστής διαχείρισης δεδοµένων. Αυτή η συλλογή και ανάλυση των δεδοµένων προσανατολίζεται προς τη διευκόλυνση της διαδικασίας σχεδιασµού. Παρ’ όλα αυτά, οι αρχιτέκτονες επεκτείνουν τα δεδοµένα τους, περιλαµβάνοντας κάθε φορά περισσότερες πληροφορίες, ενηµερώνοντας το σχεδιασµό τους. Γραφεία όπως των G. Lynn Form, Studio ΟNΕ, BIG, MVRDV, F. Gehry, µε µεγάλα έργα, διαχειριζόµενα δεδοµένα και νέους τρόπους, µορφές µε µεγάλη πολυπλοκότητα, επιτρέπουν έναν εξέχοντα ρόλο στα Big Data.
Αυτή η νέα θεώρηση του σχεδιασµού έχει επιστηµονικό αλλά και αισθητικό αντίκτυπο στο σχεδιασµό και στη λήψη αποφάσεων της αρχιτεκτονικής γενικότερα, και αποτελεί πρόκληση για τον τρόπο διαχείρισης αυτής της νέας εποχής. Ταυτόχρονα, η εξέλιξη των δηµιουργικών σχεδιαστικών διαδικασιών επιφέρει τη συνεχώς αυξανόµενη εµπλοκή πολλών επιστηµών, όπως µαθηµατικά, βιολογία, φυσική, πληροφορική. Καθώς το γνωστικό πεδίο διογκώνεται, αυξάνονται και οι γνωστικές περιοχές που ο αρχιτέκτονας δεν µπορεί να καλύψει. Με εξαίρεση την επιλογή της τελικής µορφής, πεδίο στο οποίο ο αρχιτέκτονας ως δηµιουργός έχει το προβάδισµα στα υπόλοιπα στάδια θα µπορούσε να αντικατασταθεί από άλλους επιστήµονες που κατέχουν εις βάθος τις παραπάνω διαδικασίες. Αυτό έχει ως αποτέλεσµα κάποιον επαναπροσδιορισµό της φύσης του επαγγέλµατος του αρχιτέκτονα. Από τη µια πλευρά αναλαµβάνει όχι µόνο το σχεδιασµό, αλλά και το συνολικό σχεδιασµό της σχεδιαστικής διαδικασίας, τροποποιώντας και εξατοµικεύοντας τις εκάστοτε ανάγκες του µέσω λογισµικών, π.χ. scripting/κώδικες.

Ο σχεδιασµός, αντί να είναι συσσώρευση εµπειρίας, µετατρέπεται σε ερευνητική εργασία όπου κατά την παραγωγή µιας µελέτης παράγεται αδιαλείπτως γνώση και πληροφορία. Alejandro Zaera Polo [2]

Σύµφωνα λοιπόν µε όλα τα παραπάνω, σε διεθνές επίπεδο, τα τελευταία χρόνια παρατηρείται σε µεγάλα αρχιτεκτονικά γραφεία µια καθολική στροφή στην διαδικασία σχεδιασµού µέσω προγραµµάτων Β.Ι.Μ. [3] Ένα σύστηµα Β.Ι.Μ. [4] ορίζεται ως η διαδικασία παραγωγής και διαχείρισης δεδοµένων ενός κτηρίου κατά την κατασκευή του, και περιλαµβάνει τη γεωµετρία του κτηρίου, χωρικές σχέσεις, γεωγραφικές πληροφορίες, καθώς και ποσότητες-ποιότητες των υλικών αλλά και όλου του κύκλου ζωής του (PLM). Τα συστήµατα B.I.M. αναλύουν τα δεδοµένα ενός κτηριακού προγράµµατος χρησιµοποιώντας τρισδιάστατα δυναµικά µοντέλα του κτηρίου µε στόχο την αύξηση της παραγωγικότητας στο σχεδιασµό και στην κατασκευή του. Επίσης, ενισχύουν τη συνεργατικότητα στο σχεδιασµό δίνοντας τη δυνατότητα πολλές ειδικότητες γύρω από τον τοµέα της κατασκευής να συνεισφέρουν στον σχεδιασµό του µοντέλου πριν την υλοποίηση του κτηρίου. Εποµένως, είναι ολοκληρωµένα συστήµατα διαχείρισης πολύπλοκων διεργασιών και βάσεων δεδοµένων, ενώ παράλληλα χρησιµοποιούν τα προαναφερθέντα ήδη κεκτηµένα εργαλεία.

Η τελευταία εξέλιξη στο χώρο των δεδοµένων ονοµάζεται «Meta-Data». Είναι τα µεταδεδοµένα, το σύνολο δηλαδή των πληροφοριών που περιγράφουν και επεξεργάζονται ποια στοιχεία θα χρησιµοποιηθούν. Το πιο δύσκολο µέρος σε µια βάση δεδοµένων αλλά και στη διαχείριση αυτών. Οι νέες τεχνικές βάσει δεδοµένων που επιτρέπουν τη διαδικασία σχεδιασµού πρέπει να καθοδηγούνται περισσότερο από λογική στρατηγική, αντικειµενικά πρότυπα, λειτουργικότητα, κατασκευαστική τεκµηρίωση και επίτευξη της απόδοσης του κτηρίου. Για να επιτευχθεί αυτό και να έχει αποτελέσµατα µε γρήγορη ανταποδοτικότητα σε ένα περιβάλλον λογισµικού, θα πρέπει ο τεράστιος όγκος δεδοµένων να είναι εξαιρετικά συντονισµένος από τους χρήστες που τα διαχειρίζονται.

Τhis is the Decade of Data.[5] (Αυτή είναι η δεκαετία των δεδοµένων.) Alex «Sandy» Pentland [6] MIT

Τέλος, τα τελευταία χρόνια, ως µέρος µιας διεθνούς τάσης αλλά υποκινούµενη σε σηµαντικό βαθµό και από την κρίση, η αρχιτεκτονική στην Ελλάδα µετατοπίζεται σε νέες δυνητικές διαδικασίες σχεδιασµού, προσαρµοσµένες στη σηµερινή ελληνική πραγµατικότητα. Πρόκειται για µια διαµόρφωση της αρχιτεκτονικής σχεδιαστικής πράξης (δηµόσιος χώρος, νέο κτήριο, αντικείµενο, διαγωνισµός) η οποία διαπραγµατεύεται περισσότερο µε τα ίδια τα εργαλεία από τα οποία πηγάζει µια αρχιτεκτονική διαδικασία και αισθητική, δηµιουργώντας έτσι ένα καινούριο προφίλ του αρχιτέκτονα, αλλάζοντας ριζικά το πεδίο της αρχιτεκτονικής.
Σηµειώσεις
1. Ένας δηµοφιλής όρος που χρησιµοποιείται για να περιγράψει την εκθετική αύξηση και τη διαθεσιµότητα των δεδοµένων, δοµηµένων και αδόµητων. Πηγή: http://www.sas.com/en_us/insights/big-data/what-is-big-data.html
2. Πηγή: http://soa.princeton.edu/content/alejandro-zaera-polo
3. Building Information Modeling. ΠρογράµµαταΒ.Ι.Μ. πουκυκλοφορούναυτήτηστιγµή: Autodesk Revit Architecture, Digital Project, Autodesk Navisworks, VectorWorks, Bentley Systems Microstation – Projectwise κ.ά. Πηγή: http://thebimhub.com/en/bim-software/reviews/
4. Πηγή: http://en.wikipedia.org/wiki/Building_information_modeling
5. (17 Οκτωµβρίου 2014). Πηγή: https://prezi.com/a_4dfvuzpeg1/the-decade-of-data-sandy-pentland-mit/
6. Prof. Alex «Sandy» Pentland, Human Dynamics Laboratory, Media Lab Entrepreneurship Program, MIT – Harvard – ODI Big Data & People Project, Social Physics. Πηγή: http://web.media.mit.edu/~sandy/,  http://hd.media.mit.edu/TechnicalReportsList.html

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 16, Οκτώβριος 2015