γράφει η Βασιλική Παναγιωτοπούλου

Τα νέα που έχουν ειπωθεί στο παρελθόν, καλυτέρα να τα ακούσουμε αργότερα

Το κενό του σήμερα να δούμε

πώς θα το καλύψουμε

με τι υλικά θα κτίσουμε το παρόν του μέλλοντός μας

με τα ξερά κλωνάρια της γέρικης ελιάς του χωριού

ή με τα σπαράγματα από τα ερείπια των ολυμπιακών κουφαριών

Μια διαγώνια ανάγνωση της ατμόσφαιρας των προηγούμενων περιόδων και τευχών του ιστορικού περιοδικού του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ, προεικονίζει τα σημερινά «ερείπια» και προοικονομεί το γίγνεσθαι στο θολό τοπίο του αύριο.

Η προηγούμενη διατύπωση, πατάει επάνω σε όλα εκείνα τα πολύπλευρα θεωρητικά και εφαρμοσμένα εργαλεία με τα οποία η αρχιτεκτονική, καθώς και τα ιστορικά διακυβεύματα: η πόλη, ο δημόσιος χώρος, η κατοίκηση, το τοπίο, μας έχουν απασχολήσει στο παρελθόν, ως επιστημονική κοινότητα αλλά και ως επαγγελματικό κλάδο. Στις παλιότερες συγκυρίες ορθώθηκαν, –είτε από καταστατική σωφροσύνη είτε από πρωτοποριακή ενάργεια–, φωνές, αναλύσεις, στοχεύσεις, τις οποίες δίκαια στο σήμερα αξίζει να υπογραμμίσουμε ως «το χρονικό ενός προαναγγελθέντος θανάτου».

Με όσο κουράγιο απομένει, ως συλλογικότητα επαν-εκκινούμε την έκδοση. Για λόγους υπαρξιακής επιβίωσης, ιστορικής καταγραφής της πραγματικότητας, σχεδιάζουμε στο αυριανό σήμερα. Για ένα μέλλον που δεν είναι εύκολο να περιγράψουμε με ακρίβεια και που πιθανώς να μην τολμάμε κιόλας. Για να στηρίξουμε τη ζήση μας σε τούτον τον τόπο.

Η κρίση, πώς την ακουμπάμε; Πώς θα απαντήσουμε μέσα από την εργασία και την επιστημοσύνη μας στις κοινωνικές ανάγκες;
Ο δημόσιος χώρος και τα «κοινά αγαθά», η πόλη και τα τοπικά κινήματα, η κατοίκηση ως κοινωνικό αποτύπωμα, το περιβάλλον και η θεσμοθέτηση περιοχών προστασίας, η εκπαίδευση, ο χώρος της πανεπιστημιακής κοινότητας, το φύλο, τα στερεότυπα, η διαφορετικότητα, η πολυπολιτισμικότητα, οι ακραίες συμπεριφορές, η τέχνη, η πολιτική, συγκροτούν το ευρύτερο πεδίο του ενδιαφέροντος μας.

H σαρωτικά διογκούμενη ανεργία, που όπως όλους, πλήττει ασφυκτικά τον κλάδο, δεν μπορεί να αντιμετωπισθεί με ευχολόγια. Απαιτείται συσπειρωμένη κινητικότητα, ευρηματικότητα. Η ματιά όντας διερευνητική, αξίζει να κατευθυνθεί σε συλλογικά σχήματα. Δομές συνεταιρίζεσθαι με ηθική αμοιβαιότητα, να διερευνηθούν ως εναλλακτικές διέξοδοι απασχόλησης δυναμικά παρατιθέμενες, έξω από τα προαποφασισμένα «κουτάκια» και απέναντι στο μονής κατεύθυνσης πελατειακό σύστημα παραγοντισμού και εξάρτησης.

Απαιτείται επανασχεδιασμός, επανα-νοηματοδότηση.
Ποιες μεθόδους, ποια θεωρητικά εργαλεία, ποιες πρακτικές θα ενεργοποιήσουμε για να προσεγγίσουμε τα ζητούμενα; Υπάρχουν έτοιμες απαντήσεις; Μπορούμε να δημιουργήσουμε καινούργιες επανεκτιμώντας, σχεδιάζοντας συλλογικά το πεδίο δράσης, αναποδογυρίζοντας το κάδρο, αναλαμβάνοντας ρόλο διαμεσολάβησης, ρόλο ιχνηλάτη μέσα σ’ ένα κοινωνικό ιστό που χάνει τις σταθερές, την εργασία, την επικοινωνία, την αξιοπρέπεια, την ισορροπία του;

Το περιοδικό, στην κρίσιμη εποχή στην οποία μόλις εισερχόμαστε, οφείλει να γίνει ο τόπος θέσεων και αντιθέσεων, καταγραφών και προτάσεων, αλλά κύρια δράσεων, κινητοποίησης, συλλογικότητας ενός ευρύτερου κόσμου που το ζητά, σε μια προσπάθεια ανάδειξης του τοπικού ως προνομιακό πεδίο έκφρασης, και επεξεργασίας διαδρομών διεξόδου, αλλά και του υπερ-τοπικού πλαισίου μέσα στο οποίο διαμορφώνονται άλλης κλίμακας δομές πιο περίπλοκες.

Τα όρια συνθλίβονται, μετακινούνται. Καλούμαστε να καλλιεργήσουμε εκείνη την πνευματική διάκριση, απόσταγμα της παράδοσής μας, με πραγματική ανησυχία για τον τόπο σήμερα, για την ανάδυση μιας γλώσσας της οποίας το αλφάβητο θα μας συνέχει. Με την απαιτούμενη «συμπληρωματικότητα» –δεν μπορούμε να επιλέξουμε το ένα έναντι του άλλου–, να μεταβούμε, από την αφηρημένη έννοια, στη θεμελίωση ενός «σημερινού» αρχιτεκτονικού συντακτικού, δομημένου με «κοινωνική ύλη». Να περάσουμε, με βάσανο και τόλμη, σε μια σύγχρονη εικονογραφία μιας πόλης-κοινωνίας των πολιτών.
Να σχεδιάσουμε το μέλλον ως συνεταιρισμός «εθελοντών» μια πράξης απόλυτα συνθετικής και συμμετοχικής.

(*) Ο τίτλος προήλθε από ένα παιχνίδι λέξεων, ψάχναμε να δούμε τι θα μπορούσε να περιέχει ένα News Letter, και η κακή προφορά μου, οδήγησε στο News later

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην  Περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 00, Mάρτιος 2013