Düsseldorf-Hafen, Ντίσελντορφ, Γερμανία

γράφει ο Άγγελος Λούπης

Η αρχέγονη ανάγκη κατασκευής ενός οικοδομήματος, κτηρίου είναι να στεγάσει τις ανθρώπινες ανάγκες. Γενικότερα, η ιστορία της πόλης ακολουθεί την ιστορία του ανθρώπου βήμα βήμα. Ο πρωταρχικός της ρόλος όμως, η ανάγκη που τη δημιούργησε παραμένει: η εκπλήρωση των παραγωγικών δραστηριοτήτων και η από αυτό επιβαλλόμενη συμβίωση του ανθρώπου ως κοινωνικού όντος.1

Στις μέρες μας παρατηρούμε μια αντίστροφη διαδικασία, κατασκευή έργων, τόσο μεμονωμένων κτηρίων όσο και συγκροτημάτων, τα οποία ακόμα και αφού κατασκευαστούν δεν έχουν βρει τη χρήση τους, τη χρηστικότητά τους. Υπάρχουν ακόμα συνολικότερες παρεμβάσεις στην πόλη οι οποίες έχουν σχεδιαστεί, σχεδιάζονται ή πρόκειται να σχεδιαστούν χωρίς να μελετάται επ’ ακριβώς η χρήση των κτηρίων, των οικοδομικών τετραγώνων, αλλά και το ποιος συγκεκριμένα θα εγκατασταθεί εκεί.

Μια άλλη παράμετρος είναι ότι ο χρόνος μελέτης σε σχέση με τον ετεροχρονισμό της υλοποίησης έχει διαφορετικά δεδομένα οικονομικά, κοινωνικά, με αποτέλεσμα στόχοι, σχεδιασμοί και προσδοκίες προηγούμενων ετών να μην μπορούν να εφαρμοστούν σήμερα.

Ως συνέπεια έχουμε κενά κτήρια ή ακόμα και γειτονιές. Και τελικά τα κτήρια διακινούνται πλέον σαν μετοχές και πουλιούνται και αγοράζονται με σκοπό όχι την εγκατάσταση κάποιας χρήσης, παραγωγικής δραστηριότητας ή κατοικίας.
Είναι τελικά αλλαγή αυτή η διαδικασία ως προς το ρόλο της πόλης και του δομημένου όγκου ή αυτή η φαινομενική αντίφαση εκφράζει καλύτερα τη σημερινή κοινωνία;

Υπάρχουν έργα που έχουν πραγματοποιηθεί, και έχουν φτάσει στο μεταίχμιο αυτό, με τα αντίστοιχα συμπτώματα, έργα που είναι στη διαδικασία αυτή και έχει ενδιαφέρον η εξέλιξή τους. Τέλος, τα έργα που σχεδιάζονται τώρα για το απώτερο μέλλον δεν είναι πάντα σίγουρο ότι λαμβάνουν υπ’ όψιν τους τέτοιες παραμέτρους.

Στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας υπάρχει ένα μεγαλεπήβολο σχέδιο για το λιμάνι, το Düsseldorf-Hafen,2 και εγκαταστάσεις χρήσεων τριτογενούς τομέα με σκοπό την αναβάθμισή του. Τεράστια κτήρια, πολυδιαφημιζόμενα, που ψάχνουν το χρήστη τους.
Στο Ανόβερο υπάρχει από το 2008 πολεοδομικός διαγωνισμός3 που στοχεύει να αλλάξει το κέντρο και την πόλη συνολικότερα ως το 2020, ώστε να την κάνει πιο ζωντανή, ωραία και δραστήρια. Σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει προσπάθεια των αρχιτεκτόνων πολεοδόμων να αποφευχθούν αναντιστοιχίες δεδομένων μελέτης και δεδομένων κατασκευής. Αυτό γίνεται με διαχωρισμό του έργου σε φάσεις και συνεχείς επαφές με τις αρχές της πόλης και φορείς της. Τέλος, κατά τη διάρκεια της μελέτης υπάρχουν φάσεις υλοποίησης ώστε να αναπροσαρμόζεται η ίδια η μελέτη.

«Hannover City 2020+», το master plan του κέντρου της πόλης του Ανόβερου, πηγή: προσωπικό αρχείο

Η περιοχή La Defense στο Παρίσι4 όσο ζωντανή είναι τις εργάσιμες ώρες τόσο δημιουργεί ένα κενό στον ιστό της πόλης το βράδυ. Μια πόλη μέσα στην πόλη, με τελείως διαφορετικό χαρακτήρα, μη συνεκτικό με την υπόλοιπη.

Ακόμα και εδώ στην Ελλάδα, μεμονωμένα το καθένα δεν είναι άξιo λόγου, αλλά συνολικά τα 250.000 κενά διαμερίσματα είναι για τον ιστό της πόλης mega πρόβλημα, ειδικά αν προστεθούν βάσει εκτιμήσεων άλλα 150.000 λόγω πλειστηριασμών.5

Τέλος, από τα μελλοντικά σχέδια του ΟΛΠ για το παραλιακό μέτωπο του Πειραιά,6 του Δήμου Κερατσινίου-Δραπετσώνας για τη φόρμουλα 1, την τροποποίηση του ΓΠΣ7 από τον Μανιάτη χωρίς να ληφθεί υπ’ όψιν το σχέδιο για το Ελληνικό διαφαίνεται εκ προοιμίου η όποια «επιτυχία» τους.

Είναι τελικά πολεοδομική ή αρχιτεκτονική απροσεξία ή υπεραισιοδοξία αυτών που τα αναθέτουν; κρίνοντας εκ του αποτελέσματος, μάλλον όχι, καθώς και στην Αμερική, για παράδειγμα, πολλά χρόνια πριν εμφανίστηκαν παρόμοια φαινόμενα.

Τελικά, όπως η υπερσυσσώρευση κέρδους από λίγους με τους υπόλοιπους να μην μπορούν να χρησιμοποιήσουν ούτε μικρό μέρος αυτού, έτσι και συσσωρεύονται κτήρια χωρίς χρήστες.

Σημειώσεις
1. Γ. Μ. Σαρηγιάννης, Εισαγωγή στην ιστορία και θεωρία της πόλης, 2η έκδοση, Αθήνα 1987.
2. http://www.medienhafen.de/
3. http://www.machleidt.de/detail/stadtplanung/182/detail.html
4. Το έκτρωμα της La Défence στο Παρίσι, χαρακτηριστικό παράδειγμα της επέμβασης του κρατικομονοπωλιακού καπιταλισμού στην πολεοδομία, «Συνέπειες στην αστική ζωή της πόλης και την καταστροφή του περιβάλλοντος», Νίκος Κονδυλάτος.
5. http://www.ethnos.gr/article.asp?catid=22770&subid=2&pubid=63846965
6. http://www.olp.gr/el/politistiki-akti
7. http://www.ypeka.gr/Default.aspx?tabid=785&sni%5B524%5D=3043&language=el-GR

Το άρθρο  δημοσιεύθηκε στην περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 11, Απρίλιος 2014