αρχιτέκτονες noname 29

Ένα κτήριο μια γειτονιά. Θεωρώντας ότι ένας από τους πρωταρχικούς στόχους της Ομάδας Δέκα της δεκαετίας 1960-1970 (Team X) ήταν σε γενικές γραμμές η επαναξιολόγηση της αρχιτεκτονικής σκέψης με μια κοινωνική προσέγγιση, και κάτω από το πρίσμα της καταστροφής που προκλήθηκε από τον πόλεμο και την ανοικοδόμηση των ευρωπαϊκών πόλεων, το αποτέλεσμα ήταν η συνειδητοποίηση της άρρηκτης σχέσης αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας από το σύνολο της κοινωνίας. Μέσα από αυτή την κριτική στάση των μελών της Oμάδας X απέναντι στο μοντέρνο κίνημα εκείνης της εποχής, η οποία κατά κύριο λόγο στηρίχθηκε σε θεωρητικά δημοσιεύματα και σχέδια, η κοινωνία αντιλαμβάνεται σιγά σιγά τη δυνατότητα δημιουργίας νέων προτύπων ως προς τον τρόπο που θα μπορούσε να βιώνεται η ζωή στην πόλη.

Στη τεχνολογική πλέον κοινωνία που ζούμε, η οποία εκτός της ταχύτητας της πληροφόρησης βασίζεται στη βιομηχανική παραγωγή και χαρακτηρίζεται από την κατανάλωση αλλά και τον κοινωνικό κατακερματισμό, αντιλαμβάνεται κανείς ότι έννοιες όπως cluster-συγκρότημα, stem-κορμός και web-ιστός, που επισημάνθηκαν και αναπτύχθηκαν από την Ομάδα X, είναι πάντα επίκαιρες στον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό.

Στο πνεύμα αυτό, το βραβευμένο έργο στη 12η Μπιενάλε Αρχιτεκτονικού και Πολεοδομικού Σχεδιασμού της Ισπανίας, ένα συγκρότημα 32 κατοικιών, του γραφείου nomame 29 του Ισπανού αρχιτέκτονα Alfredo Paya Benedito στο San Vicente del Raspeig στο Αλικάντε έχει την τάση να προωθήσει τις αξίες της συνύπαρξης χωρίς να σκεφτόμαστε τους χρήστες του ως παθητικούς επιβαίνοντες στο κτήριο, αλλά ούτε και το κτήριο ως ένα μεγαθήριο εκτός τόπου σε σχέση με την ευρύτερη γειτονιά.

Το κτήριο, το οποίο αποτελείται από δύο παράλληλους όγκους που συνδέονται με χώρους κίνησης και επικοινωνίας, μέσα από δύο χειρισμούς:

1. το ελαφρύ γλίστρημα μεταξύ 2 μπλοκς κατοικιών, δημιουργώντας διαπερατότητες, και 2. τη δημιουργία πιο δημόσιων χώρων για τους χρήστες του, θέλει να δώσει μια προφανή και ρεαλιστική απάντηση στον τρόπο με τον οποίο θα ήταν δυνατή η μετατροπή του εννοιολογικού χαρακτήρα της κατοικίας από μηχανής κατοίκησης σε εστία καθημερινών δράσεων.

Αν λοιπόν θεωρήσει κανείς ότι το κτήριο στο σύνολό του αντιμετωπίστηκε ως ένα cluster, (Smithsons, Ομάδα Χ), τα 32 σπίτια που οργανώνονται κατά μήκος των εσωτερικών δρόμων, στεγασμένων και μη, αντιμετωπίζονται ως μια μονάδα γειτονιάς. Επιλέγοντας λοιπόν το σχεδιασμό των κατοικιών σε δύο επίπεδα, οι αρχιτέκτονες του γραφείου nοname 29, με την πρότασή τους, δίνουν μια άλλη πτυχή της αστικής πολυ-κατοικίας. Τα διαμερίσματα-κατοικίες-σπίτια, μέσα από μια αναθεώρηση του επιπέδου μηδέν εντός του κτηρίου σε σχέση με το δρόμο, οργανώνονται εναλλάξ προσδίδοντας στην κάθε μονάδα του συγκροτήματος ποιότητες παρόμοιες με αυτές των σπιτιών του αραβικού χωριού (σπίτια οργανωμένα γύρω από εσωτερικό αίθριο). Με αυτό τον τρόπο τόσο τα εσωτερικά αίθρια όσο και η ιδέα της εσωτερικής οδού, (Stem, Le Corbusier, Ομάδα X) εξασφαλίζει την ομαλή κυκλοφορία στο κτήριο, την προσβασιμότητα στις κατοικίες αλλά και την ιδιωτικότητα των κατοίκων του. Στο πνεύμα των Candilis και Woods, το κτήριο αυτό επιθυμεί να συμβιβάσει τις συλλογικές δράσεις που θα μπορούσε να αναπτυχθούν στον ελεγχόμενα δημόσιο χώρο που σχηματίζεται ανάμεσα στα κενά των κατοικιών (16 και 16 σε κάθε μπάρα). Πρόκειται για χώρους οι οποίοι λόγω της φύσης τους είναι ιδιωτικοί αλλά έχουν δημόσιο περιεχόμενο. Θα μπορούσε να πει κανείς λοιπόν ότι με το σχεδιασμό των κοινωνικών κατοικιών που προτείνει το γραφείο noname 29 γίνεται μια αναπαράσταση αυτού που είναι τόσο σημαντικό για την περιοχή: του περιβάλλοντος, του κλίματος και των τρόπων ζωής που συνδέονται με τη μεσογειακή κουλτούρα. Οι βεράντες, τα εσωτερικά αίθρια και οι δρόμοι είναι στοιχεία που αντιμετωπίζονται ως τόποι αλληλεπίδρασης και οικειοποίησης από τους χρήστες τους. Τέλος, σχετικά με τη λειτουργικότητα του κτηρίου, αυτού του είδους οι τόποι στόχο τους έχουν να  δημιουργήσουν μια στενή σχέση μεταξύ του δρόμου και του σπιτιού.

Εξασφαλίζοντας αφενός φυσικό φωτισμό και αερισμό σε όλα τα δωμάτια των σπιτιών και  αφετέρου μια αυλή για το κάθε σπίτι, η καθημερινή ζωή των κατοίκων δημιουργεί δεσμούς επικοινωνίας με τον εξωτερικό χώρο. Το κτήριο αποτελεί μέρος της πόλης, οι χρήστες έχουν τον ιδιωτικό τους χώρο, αλλά και μια συλλογική ζωή μέσα σε αυτό. Έτσι οι εξωτερικοί χώροι γίνονται διαμεσολαβητές μιας κοινωνικής ζωής μεταξύ γειτόνων εντός του κτηρίου, συνδέοντάς το με την υπόλοιπη πόλη. Είναι προφανές λοιπόν ότι με αυτό το κτήριο διαγράφεται η πρόθεση της αρχιτεκτονικής ομάδας: οι κοινόχρηστοι χώροι να αντιμετωπιστούν τελικά ως μια ευκαιρία για τη δημιουργία δημόσιου χώρου φτιαγμένου για την αλληλεπίδραση μεταξύ των γειτόνων.

(www.alfredopaya.com)

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 05, Σεπτέμβριος 2013