1| Το συγκρότημα των οκτώ προσφυγικών πολυκατοικιών στη λεωφόρο _{Αλεξάνδρας} –έργο των αρχιτεκτόνων Κίμωνα Λάσκαρι και ∆ημήτρη Κυριακού– ολοκληρώθηκε το 1935 από την Τεχνική Υπηρεσία του Υπουργείου Κρατικής Υγιεινής και Αντιλήψεως (το 1940 μετανομάστηκε σε Υπουργείο Εθνικής Πρόνοιας). Το συγκρότημα, συνολικής επιφάνειας 11.000 τ.μ., αποτελείται από 228 διαμερίσματα –εκ των οποίων τα 51 κατοικούνται από ιδιώτες– και θεωρείται εξέχον δείγμα του κινήματος Bauhaus. Η Κτηματική Εταιρεία του ∆ημοσίου το 2003 αγόρασε 140 διαμερίσματα, ενώ 40 απαλλοτριώθηκαν από το τότε ΥΠΕΧΩ∆Ε. Στα σχέδια που είχαν εκπονηθεί προβλεπόταν η κατεδάφιση των έξι κτηρίων, η οποία ακυρώθηκε από το ΣτΕ έπειτα από προσφυγή των κατοίκων των Αμπελοκήπων, των τοπικών και επιστημονικών φορέων. Στα τέλη Νοέμβρη του 2008 τα κτήρια κηρύχθηκαν διατηρητέα μνημεία από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων του Υπουργείου Πολιτισμού.

2| Tο συγκρότημα εργατικών κατοικιών της Nέας Φιλαδέλφειας είναι το πρώτο μεγάλης κλίμακας έργο του αρχιτέκτονα Άρη Κωνσταντινίδη, ως προϊσταμένου της Υπηρεσίας Μελετών στον Οργανισμό Εργατικής Κατοικίας (ΟΕΚ 1954-2012) από το 1955 έως το 1957. Κατά το διάστημα αυτό σχεδίασε και κατασκεύασε εργατικές πολυκατοικίες στον Άγιο Ιωάννη Ρέντη, στο Ηράκλειο Κρήτης κ.α.

3| Μετά το 1960 αρχιτέκτονες-μελετητές από το Υπουργείο Δημοσίων Έργων (ΥΔΕ) και τον ΟΕΚ επιμελήθηκαν την ανέγερση του συγκροτήματος της Δραπετσώνας –στο πλαίσιο εξυγίανσης της περιοχής από τα παραπήγματα– με 1.859 κατοικίες. Στο πρώτο στάδιο του προγράμματος κατασκευάστηκαν διώροφες μονοκατοικίες με μικρό κήπο και τετραώροφες πολυκατοικίες, ενώ στη συνέχεια επταώροφα, οκταώροφα και δεκαώροφα κτήρια.

4| Η οικιστική μονάδα στον Άγιο Σώστη (1962-64), επίσης έργο του ΥΔΕ και του ΟΕΚ, αποτελείται από 673 κατοικίες σε 32 τετραώροφα κτήρια.

5| Το συγκρότημα κατοικιών «Ασύρματος» (1967) στον περιφερειακό του Φιλοπάππου – σχεδιασμένο από την αρχιτέκτονα Έλλη Βασιλικιώτη, τμηματάρχη της Διεύθυνσης Οικιστικών Μελετών του ΥΔΕ. Το πενταώροφο κτήριο αποτελείται από 55 διαμερίσματα και 8 καταστήματα.

6| Το 1984 κατασκευάστηκε στην Πεύκη Αττικής από το γραφείο μελετών Α.Ν. Τομπάζη το Ηλιακό Χωριό –με την εφαρμογή ενεργητικών και παθητικών ηλιακών συστημάτων–, με κύριο σκοπό την εξοικονόμηση ενέργειας και την προστασία του περιβάλλοντος. Πρόκειται για οικιστικό συγκρότημα 435 «ηλιακών» κατοικιών, που στεγάζουν δικαιούχους του ΟΕΚ.

7| Το Ολυμπιακό Χωριό, σε έκταση 1.240 στρεμμάτων στη θέση Λεκάνες του Δήμου Αχαρνών. Τον Αύγουστο 1999 ο «Αθήνα 2004» προκήρυξε κλειστό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό τον οποίο ακύρωσε τον Δεκέμβρη του 1999 και επαναπροκήρυξε νέο (30-12-1999) χωρίς τη συμμετοχή του ΣΑΔΑΣ-ΠΕΑ. Στις 10-2-2000, με επιστολή που έστειλαν στον «Αθήνα 2004», τρεις Ευρωπαίοι καθηγητές αρχιτέκτονες αρνήθηκαν να συμμετάσχουν στην Επιτροπή Αξιολόγησης των προτάσεων του αρχιτεκτονικού και πολεοδομικού σχεδιασμού του Ολυμπιακού Χωριού, υποστηρίζοντας ότι κακώς ακυρώθηκε ο αρχικός διαγωνισμός. Ο τελικός σχεδιασμός του είναι αποτέλεσμα σύνθεσης και επεξεργασίας των τριών βραβευμένων προτάσεων του ανοιχτού διεθνούς διαγωνισμού του 2000. Με επίβλεψη της ΟΛΥΜΠΙΑΚΟ ΧΩΡΙΟ 2004 ΑΕ (θυγατρικής του ΟΕΚ) κατασκευάστηκαν 2.292 κατοικίες σε 366 συγκροτήματα με 19 διαφορετικούς αρχιτεκτονικούς τύπους. Σήμερα, οι περίπου 10.000 κάτοικοι ζουν σε έναν «πρότυπο» οικισμό που αργοσβήνει. Ένα γκέτο χωρίς συγκοινωνίες, εμπορικά μικροκαταστήματα, χώρους ψυχαγωγίας, υπηρεσίες καθαριότητας κ.λπ.

Έρευνα: O. Σημαιοφορίδου

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 05, Σεπτέμβριος 2013