αρχιτέκτονες MVRDV και Blanca Lleó

Το συγκρότημα κατοικιών Mirador στο Sanchinarro, στα περίχωρα της Μαδρίτης, αποτελεί το προϊόν της συνεργασίας των Ολλανδών MVRDV και της Ισπανίδας Blanca Lleo. Με προϋπολογισμό 10 εκ. ευρώ , κατασκευάστηκε στο πλαίσιο της πολιτικής για την κατοικία του Δήμου της Μαδρίτης, και στους 21 ορόφους του, συνολικής έκτασης 18.300 τ.μ., περιλαμβάνει 165 διαμερίσματα.¹

Το κτήριο δεσπόζει σε ένα θλιβερό χαλί νεόδμητων συγκροτημάτων κατοικιών με περίκλειστες ιδιωτικές αυλές, πλαισιωμένων από έρημους αυτοκινητόδρομους, προϊόν της έξαρσης στην αγορά κατοικίας στην Ισπανία τα προηγούμενα χρόνια και της αλόγιστης εξάπλωσης των πόλεων.

Στο πλαίσιο αυτό, το Mirador σχεδιάστηκε ως τοπόσημο αλλά και ως κριτική του παραπάνω φαινομένου. Η τυπική κάτοψη των γειτονικών συγκροτημάτων έγινε όψη και δημιουργήθηκε ένας κοινόχρηστος ανοιχτός χώρος σε ύψος περίπου 40 μ.

στον οποίο θεωρητικά έχουν πρόσβαση και όσοι δεν κατοικούν στο κτήριο. Αρχικά μάλιστα υπήρχε η ιδέα υπαίθριες κυλιόμενες σκάλες να οδηγούν κατευθείαν στο επίπεδο αυτής της ιδιόμορφης πλατείας.

Ταυτόχρονα οι κατοικίες, που αριθμούν αρκετές διαφορετικές τυπολογίες, οργανώνονται σε ξεχωριστά μπλοκ τα οποία έχουν συναρμολογηθεί καθ’ ύψος με διακριτές μεταξύ τους όψεις. Οι αρχιτέκτονες υποστηρίζουν ότι καθεμία από αυτές τις μονάδες οργανώνεται σαν μια γειτονιά γύρω από μια ολοκόκκινη λουρίδα χώρων κίνησης με σκάλες, πλατφόρμες και διαδρόμους που διατρέχει και εξυπηρετεί όλο το κτήριο.

Πράγματι, από τις διαθέσιμες φωτογραφίες, το εσωτερικό αυτού του κόκκινου φιδιού δεν θυμίζει σε τίποτα τους σκοτεινούς ομοιόμορφους διαδρόμους και τα κλειστοφοβικά κλιμακοστάσια που συνήθως απαντώνται σε τέτοιας κλίμακας κτήρια. Και πράγματι, το Mirador καταφέρνει να είναι ένα ριζοσπαστικό, πρωτοποριακό έργο· άλλωστε με μεγάλη προβολή και βραβεύσεις. Η υπερυψωμένη πλατεία ωστόσο, όπως παραδέχεται και η B. Lleo, δεν εκπληρώνει το στόχο της να ενισχύσει τη διάδραση μεταξύ των γειτόνων, καθώς παραμένει ένας μάλλον ψυχρός χώρος που δεν χρησιμοποιείται ιδιαίτερα.² Άλλωστε η διέλευση και παρουσία μεγάλου αριθμού, συχνά και ανεπιθύμητων, επισκεπτών στους κοινόχρηστους πλην ιδιωτικούς χώρους και την πλατεία του κτηρίου προκάλεσε τις αντιδράσεις των κατοίκων.

Η ίδια πάντως θα επισημάνει ένα άλλο πρόβλημα στην κατεύθυνση πια όχι τόσο του αρχιτεκτονικού σχεδιασμού όσο της διαχείρισης της κοινωνικής κατοικίας. Πρόκειται για τον τρόπο με τον οποίο τα σπίτια προσχεδιάζονται και αποδίδονται στους κατοίκους τους αντί οι κάτοικοι να τα επιλέγουν. Έτσι παγιδεύονται σε μια τυπολογία ομοιόμορφη που μπορεί να μην καλύπτει τις ανάγκες τους. Κι ενώ στην περίπτωση του Mirador οι κατοικίες είναι πολλαπλών τύπων για διαφορετικές ομάδες και τρόπους ζωής, πάλι ορισμένοι βρίσκονται σε σπίτια που δεν τους ταιριάζουν και ενδεχομένως δεν θα αγαπήσουν.

Αν στα παραπάνω προσθέσουμε και τις αναφορές για κακοτεχνίες και λειτουργικά προβλήματα,³ μπορούμε να δούμε πέρα από την αρχιτεκτονική σύλληψη και εικόνα ενός έργου και όλα εκείνα που θεμελιώνουν ένα κτήριο σε πραγματικό έδαφος.

Το Mirador μπορεί πρωτίστως να είναι ένα έργο αυτοκριτικής για τους Ισπανούς, όπως αναφέρουν οι δημιουργοί του, όμως δεν παύει εντέλει να είναι κάποιων το σπίτι και άλλων η γειτονιά. Και οι εξαιρετικές σχεδιαστικές προθέσεις συχνά δεν αρκούν για να εκπληρωθούν οι προσδοκίες. Όπως δεν αρκούσαν οι πύργοι της μοντέρνας αρχιτεκτονικής να πείσουν τους κατοίκους τους ότι είναι μοντέρνοι και ευτυχείς.

Σημειώσεις

1. http://www.mvrdv.nl, 13-9-2013.

2. http://www.elmundo.es/elmundo/2013/06/27/suvivienda/1372349488.html, 13-9-2013.

3. http://www.elmundo.es/elmundo/2007/09/26/madrid/1190799765.html, 13-9-13.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 05, Σεπτέμβριος 2013