ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ 001 ΑΜ: Εικόνα ενός συμβατικού εσωτερικού πεδίου ενός οικοδομικού τετραγώνου όπου μπορεί να εκδηλωθούν οι απόπειρες αναμόρφωσης της κοινής ζωής με συμμετοχική επένδυση και εθελοντική απόδοση του ιδιόκτητου τμήματος κάθε οικοπέδου για ορισμένο και κοινό χρόνο και δράση

γράφει ο Ιορδάνης Στυλίδης

Ο ελάχιστος και τελευταίος μισθός ως συμβάν και υπόβαθρο συνεργειών για το μετασχηματισμό των πόλεων

Βρισκόμαστε ήδη προ πολλού και υφιστάμεθα την εμπειρία της καθημερινής πνευματικής και υλικοποιημένης βίας. Την πρακτική και τα αποτελέσματα της σημαντικότερης ανθρωπιστικής κρίσης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Προερχόμαστε όμως από την ιστορική περίοδο, τα είκοσι προηγούμενα χρόνια, μιας έξαλλης, υλικά υπερ-εμπλουτισμένης ζωής σε συγκέντρωση,¹ όπου, όπως αναφέρεται στους κυρίαρχους μύθους των μέσων μαζικής ενημέρωσης, τα πάντα ήταν δυνατά και προσφέρονταν σε κάθε απαίτηση και αίτημα.

Η επιθυμία και η κατοχή, η αύξηση των ιδιόκτητων, μικρών και μεγαλύτερων, σημαντικών και ασήμαντων, άυλων σχέσεων και θεσμίσεων και υλικών αντικειμένων ήταν η μεγαλύτερη που εμφανίστηκε ποτέ στην τοπική ιστορία και γεωγραφία.

Κάτοχοι και χειριστές αντικειμένων αλλά και δυνατοτήτων, υποθέσεων και τεχνητών υποβάθρων της ατομικής και συλλογικής ταυτότητας, καταναλώναμε και εγκαταλείπαμε οτιδήποτε και οποιοδήποτε μέσο και υπόθεση. Βέβαια, αυτή η κατανάλωση ήταν και είναι ακόμη –για τον μείζονα πληθυσμό της περιοχής– θεαματικά κατευθυνόμενη.² Αποκτούμε ό,τι διδασκόμαστε ως ίδιον, ταίριασμα ή νόμισμα, μιας γενικής ιδέας για την ιδεώδη και επίκαιρη προσωπικότητα-σύμβολο, το μοναδικό και μόνο άτομο, και αυτά τα αποκτήματα είναι τμήματα ενός ετεροκαθορισμένου εαυτού. Έτσι, η γεννήτρια ιδέα του σύγχρονου εαυτού ως φορέα και ιδιοκτήτη των αποκτημάτων του, ως μοναδικού και περιφραγμένου εαυτού, ως πρωτότυπου και προστατευμένου κέντρου, δέκτη και χειριστή σχέσεων και αποτελεσμάτων, παραμένει ζωντανή, ισχυρή και βιοπολιτικά διευθυνόμενη. Ο σύγχρονος τοπικός τύπος κοινωνικού ανθρώπου είναι αυτός του συλλέκτη-αγοραστή ιδιοκτήτη αντικειμένων και σχέσεων. Είναι αυτός του μοναδικού κατόχου και χειριστή εντός ενός πληθυσμού μοναδικών κατόχων και χειριστών αντικειμένων και φαινομένων δικαιωμάτων ιδιοκτησίας.

Μια δυνατότητα μετασχηματισμού, ήπιας και δραστικής αναμόρφωσης, της σχέσης του ατομικού εαυτού-ιδιοκτήτη με το περιβάλλον του, τους άλλους ειδικούς και ατομικούς εαυτούς-ιδιοκτήτες, με τους ατελεύτητους, δηλαδή, πληθυσμούς των υπολοίπων απροσπέλαστων ειδικών λεπτομερειών της συμπεριφοράς και των συσχετισμών που (αυτές οι συγκλίνουσες, πλέον, συμπεριφορές) μπορούν να ενεργοποιήσουν, μπορεί να είναι η έναρξη για μια (και η ένταξη σε μια) απεριόριστη κοινή εκπαίδευση στην αυτοδιάθεση. Τη βάπτιση του εαυτού-ιδιοκτήτη σε μια μονάδα χώρου και μια μονάδα χρόνου και τη μεταμόρφωσή του ως, τότε και εκεί, ζωτικού μερισματούχου μίας ή περισσότερων, αλληλοσυνδεδεμένων κοινοτήτων σχεδιασμού και αποφάσεων, δράσης και διευθετήσεων, του ειδικού τους αστικού τοπίου και των σχέσεών του. Την κριτική και ραγδαία μεταμόρφωσή του, την απόρριψη της κυρίαρχης ενσωματωμένης ιδέας για τον θεαματικό εαυτό καταναλωτή και ιδιοκτήτη, έρμαιο της βιοπολιτικής, της επικοινωνιακής φραγής³ της συνείδησης. Την έξοδό του στο πειραματικό και απελευθερωτικό πεδίο της αυτοδιεύθυνσης. Το πεδίο των καινοφανών και αστάθμητων, ακόμη, εύπλαστων και ασταθών θεσμίσεων της εν κοινώ δραστηριότητάς του.

Η υπόθεση περιέχει την ιδέα της συμφωνίας και της υπεράσπισης ενός χειρισμού από έναν αριθμό πρώην κατοίκων σε συγκέντρωση, έναν αριθμό, πλέον, πολιτών σε συνέλευση, στο εμβαδό ενός, οποιουδήποτε, οικοδομικού τετραγώνου, μιας ψηφίδας αστικού νοήματος σε μετασχηματισμό. Η υπόθεση στηρίζεται στην ιδέα της δημιουργίας πλούτου (π.χ. 12.000€, 20.000€) από το άθροισμα των ελάχιστων εθελοντικών εισφορών όλων⁴ και τη διατήρηση και κατεύθυνσή του, την επένδυσή του, από τη συνεχή συνέλευση ανιχνευτών και υπερασπιστών, μετόχων και μερισματούχων στην επαναφορά και τακτοποίηση όλων των δικαιωμάτων που έχουν ήδη αφαιρεθεί από την κεντρική και κατευθυνόμενη διοίκηση (ας την ονομάσουμε «παρούσα διακυβέρνηση») στη στιγμή της μεγαλύτερης ανθρωπιστικής κρίσης μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο.

Η ιδιοκτησία του ελάχιστου και τελευταίου μερίσματος πλούτου των μετόχων πολιτών παραμένει ως έχει (στα τελευταία 300€, 570€ και 600€ μισθού ή σύνταξης), ο χώρος και ο χρόνος είναι ο δικός τους χώρος και χρόνος (ο χώρος ενός οικοδομικού τετραγώνου και ο χρόνος της επικαιρότητας), αλλά για ένα, εκείνο το ζωτικό, διάστημα χώρου –του δεδομένου χώρου τους– και για ένα διάστημα χρόνου το ελάχιστο τελευταίο εισόδημά τους συλλέγεται εθελοντικά, αθροίζεται, μεταμορφώνεται σε επενδυτικό εργαλείο, ένα κεφάλαιο λειτουργίας που «αγοράζει» την υποστήριξη και τη μελέτη της υγείας του πληθυσμού, την υποστήριξη, τη μελέτη και τις πρακτικές της γενικής και ειδικής ασφάλειάς του, την τεχνική και λογιστική αντιπροσώπευσή του έναντι των θεσμών και, κυρίως, την εκπαιδευτική αναβάθμιση των κατοίκων, την πολιτική και ενεργειακή αυτοδιάθεσή του.

Ζωτικά παραδείγματα αυτής της νέας δυνατότητας, εφαρμοσμένα ήδη στην πόλη της Θεσσαλονίκης, είναι η Κίνηση 136 (η καταβολή, δηλαδή, 136€ από κάθε μέτοχο), η συλλογική, δηλαδή, μετοχή και συγκέντρωση πλούτου για την αγορά της εταιρείας νερού της πόλης (στην κατεύθυνση του παραδείγματος της πόλης του Βερολίνου), αλλά και ο συνεταιρισμός BioCoop (με μετοχή τα 150€), με σκοπό τη λειτουργία (ήδη σε λειτουργία) ενός συνεταιριστικού παντοπωλείου με ελάχιστο ενεργειακό αποτύπωμα (προϊόντα και σημεία παραγωγής από την εγγύτατη περιφέρεια της πόλης), ειδικούς και συνεχείς ελέγχους των σημείων παραγωγής των προϊόντων και άμεσες σχέσεις με τους παραγωγούς χωρίς μεταπρατική διαμεσολάβηση.

Στην εποχή της ακραίας ανθρωπιστικής κρίσης, εδώ, στην τοπική ειδική γεωγραφία και το πολιτισμικό υπόβαθρο και παράδειγμά της, ο μετασχηματισμός της ζωής φαίνεται πως δεν μπορεί να επισυμβεί από τις στρατηγικές εφόδου και ευθείας σύγκρουσης, αλλά με εκείνες των ήπιων και συλλογικών τακτικών συλλογής, άθροισης και ανακατεύθυνσης ενός κοινού γινώματος πλούτου, φτιαγμένου από το τελικό και ελάχιστο «ιδιόκτητο» εισόδημα.

Σημειώσεις

1. Με τη φράση «ζωή, άνθρωποι ή άτομα σε συγκέντρωση» προσδιορίζω τον σύγχρονο τρόπο της διοικητικής επιβολής, της θεαματικής κατεύθυνσης και του ελέγχου της ζωής στις πόλεις, τη βιοπολιτική των ενσωματωμένων τυπικών των σχέσεων, όπου, παρά την εγκατάσταση ενός πυκνού, αναλυτικού και λεπτομερειακού προστατευτικού σώματος νομικής και θεσμικής οργάνωσής της υπό το γενικό υπόστρωμα της οικονομίας του καπιταλισμού, της «ελεύθερης» αγοράς, αυτή η πυκνότητα κειμένων προστασίας εκτοπίζει κάθε απόπειρα δυνατής χρήσης της, επειδή χρειάζεται πάντα μια λαβυρινθώδη διαμεσολάβηση. Ταυτόχρονα και παράλληλα οι συνέργειες 1. της ηθελημένης στρατηγικής τής εξουδετέρωσης κάθε ιδιαίτερου και ενεργού ρυθμιστικού στοιχείου και της καταστολής κάθε απόκλισης, κάθε τροπικότητας της συμπεριφοράς, 2. της εκπαιδευτικής στρατηγικής του θεάματος και των μέσων κατασκευής και μαζικής επιβολής γνώμης καθώς και 3. της κυριαρχίας των πυρήνων της οικονομικής και πολιτικής ισχύος αποκλείουν, δεν επιβάλλουν άμεσα, φράζουν θεσμικά κάθε δυνατότητα συλλογικής αντίδρασης, ανακατεύθυνσης, ειδικού σχεδιασμού και ανάπτυξης αυτοδιευθυνόμενων κοινοτήτων ή πράξεων μετασχηματισμού, δεσμεύοντας την ανθρώπινη ενεργητική και εύρωστη φύση στα τυπικά χωρικά και θεσμικά δεσμά της. Η ζωή σε συγκέντρωση ορίζεται από το περιεχόμενο του συστήματος προστασίας της αλλά και από την εσωτερίκευση ενός συστήματος λειτουργικών γενικών «αληθειών», καθοδηγητικών αρχών της συμπεριφοράς της σκέψης και της πρακτικής.
2. Βιοπολιτική: Ο μετασχηματισμός και η ενσωμάτωση ενός βίαιου κανόνα σε επιθυμία. Δείγμα της στρατηγικής του ελέγχου της ζωής σε συγκέντρωση όπου η ίδια η ζωή γίνεται το διακύβευμα της πολιτικής, το πεδίο εφαρμογής και άσκησης της βίας της διακυβέρνησης.
3. Με τη φράση «επικοινωνιακή φραγή» (debate) ορίζω ένα τελετουργικό θεαματικό τυπικό, κυρίως στην εποχή της ψηφιακής εικονογραφίας των μαζικών μέσων, όπου προσφέρονται και «εξετάζονται» δημόσια και ενδελεχώς εναλλακτικές δυνατότητες, εφόσον όμως έχει ήδη πραγματοποιηθεί από το κράτος μια σειρά τεχνικών ή γραφειοκρατικών, νομικών επεμβάσεων που εξουδετερώνουν κάθε δυνατότητα μετατροπής ή μετασχηματισμού. Έτσι, επιτυγχάνεται η επιβολή της ιδέας του αποκλειστικού, του ειδικού και ιδεώδους κρατικού στρατηγήματος (η χάραξη μιας οδού στην εξοχή ή την πόλη, οι υποδομές μιας επέκτασης του σχεδίου πόλεως, ο σχεδιασμός μιας επέκτασης στην περιφέρεια και στις κοινότητες, η χρηματοδότηση ως σύστημα όρων και προθεσμιών) έναντι του ανέφικτου και ατελούς άλλου, του διαφορετικού (εναλλακτικού, συλλογικού, ευέλικτου και, κυρίως, ανατάξιμου κατά βούληση).
4. Όπως ήδη συμβαίνει με τις περιπτώσεις των δράσεων 136 και BioCoop, αλλά και όπως περιγράφεται στο βιβλίο του συγγραφέα του άρθρου Ιορδάνη Στυλίδη Ένα οικοδομικό τετράγωνο (εκδόσεις Κεντρί, Θεσσαλονίκη).

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 08, Δεκέμβριος 2013