Άποψη της Strada Novissima

1η Biennale, 1980

Θέμα: La Presenza del Passato (Η παρουσία του παρελθόντος)
Διευθυντής: Paolo Portoghesi
Διάρκεια: 27.7.1980-20.10.1980
Ελληνική συμμετοχή: Δεν προβλέπονταν εθνικές συμμετοχές

Το θέμα της 1ης Biennale περιστρεφόταν γύρω από τον Μεταμοντερνισμό, ο οποίος την εποχή του ’80 ήταν κάτι καινούριο και είχε προκαλέσει πολλές συζητήσεις. Η κύρια έκθεση έγινε στο Corderie dell’Arsenale, έναν εντυπωσιακό χώρο που άνοιξε τότε για πρώτη φορά. Για την οπτική εμπειρία της αρχιτεκτονικής, ο Portoghesi δημιούργησε τη Strada Novissima, την αρχιτεκτονική εγκατάσταση ενός υποθετικού δρόμου με 20 μεταμοντέρνες προσόψεις, που σχεδιάστηκαν από ισάριθμους αρχιτέκτονες. Ανάμεσα σ’ αυτούς ήταν ο Frank Gehry, ο Rem Koolhaas, ο Arata Isozaki, ο Robert Venturi, ο Franco Purini, ο Ricardo Bofill και ο Christian de Portzamparc, οι οποίοι επιπλέον παρουσίασαν το έργο τους. Εκτός από τη Strada Novissima, η Έκθεση συμπεριέλαβε ένα τιμητικό αφιέρωμα σε τρεις αρχιτέκτονες (Philip Johnson, Ignazio Gardella και Mario Ridolfi), ένα ειδικό τμήμα με δουλειά 73 νέων αρχιτεκτόνων και μια αναδρομική έκθεση του Ernesto Basile.

2η Biennale, 1982

Θέμα: Architettura nei Paesi Islamici (Αρχιτεκτονική των ισλαμικών χωρών)
Διευθυντής: Paolo Portoghesi
Διάρκεια: 20.11.1981-6.1.1982
Ελληνική συμμετοχή: Δεν προβλέπονταν εθνικές συμμετοχές

Η 2η Biennale παρουσίασε μια επισκόπηση της μεταπολεμικής αρχιτεκτονικής των ισλαμικών χωρών που βρίσκονται ανάμεσα στην Ινδία και στο Μαρόκο. Στόχος ήταν να ανοίξει ένας διάλογος μεταξύ Ανατολής και Δύσης με έργα στα οποία οι τοπικές παραδόσεις συνυπήρχαν με προηγμένες τεχνολογίες κατασκευής. Παρουσιάστηκαν επίσης έργα δυτικών αρχιτεκτόνων σ’ αυτές τις χώρες, όπως σειρές σχεδίων του Fernand Pouillon και του Louis Kahn για δημόσια κτήρια στην Ινδία και στο Πακιστάν, καθώς και 2 έργα του Le Corbusier για το Αλγέρι και τη Σαντιγκάρ.

3η Biennale, 1985

Θέμα: Progetto Venezia (Έργο Βενετία)
Διευθυντής: Aldo Rossi
Διάρκεια: 20.07.1985-29.09.1985
Ελληνική συμμετοχή: Δεν προβλέπονταν εθνικές συμμετοχές

H 3η Biennale ήταν αφιερωμένη στον ίδιο τον τόπο όπου λάμβανε χώρα η Έκθεση, με ερέθισμα την πρόκληση μιας αστικής παρέμβασης σε μια πόλη τόσο ιστορική όσο η Βενετία. Τρία χρόνια μετά την προηγούμενη Biennale, ο Rossi κάλεσε τους αρχιτέκτονες, περισσότερο ή λιγότερο γνωστούς, να παρουσιάσουν ιδέες και προτάσεις για την ανάπλαση ή τη μετατροπή κομβικών σημείων της πόλης και της ενδοχώρας της. Στον διαγωνισμό εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους περίπου 1.500 αρχιτέκτονες και τα βραβεία απονεμήθηκαν από διεθνή Κριτική Επιτροπή. Το θέμα που συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ενδιαφέρον ήταν ο επανασχεδιασμός της γέφυρας Accademia στο Grand Canal, με τις λύσεις να κυμαίνονται από τις πιο παραδοσιακές (Venturi, Rauch & Scott-Brown) μέχρι τις πιο καινοτόμες (Purini, Dardi). Το συνολικό αποτέλεσμα ήταν πάντως μια ποικιλία προσεγγίσεων, ευρεία συμμετοχή νέων αρχιτεκτόνων και μεγάλος ενθουσιασμός.

4η Biennale, 1986

Θέμα: Hendrik Petrus Berlage. Disegni (Hendrik Petrus Berlage. Σχέδια)
Διευθυντής: Aldo Rossi
Διάρκεια: 18.7.1986-28.9.1986
Ελληνική συμμετοχή: Δεν προβλέπονταν εθνικές συμμετοχές

Η 4η Biennale, που οργανώθηκε έναν μόλις χρόνο μετά την προηγούμενη, αφιερώθηκε στο έργο ενός μόνον αρχιτέκτονα, του Hendrik Petrus Berlage (Άμστερνταμ, 1865-1934). Ο Rossi συγκέντρωσε το corpus της δουλειάς του Ολλανδού αρχιτέκτονα και το εξέθεσε σε ένα κτήριο της βενετικής χρονικά με την Biennale Τέχνης. Το μότο του Berlage ήταν «Κοίτα το κτήριο και την ιστορία του», και αυτός ο σεβασμός προς την Ιστορία ήταν το κύριο στοιχείο που ώθησε τον Rossi να τον επιλέξει, ώστε να στρέψει την προσοχή των επισκεπτών στη σχέση της σύγχρονης αρχιτεκτονικής με το παρελθόν.

5η Biennale, 1991

Διευθυντής: Francesco Dal Co. Διάρκεια: 8.9.1999-6.10.1991.
Ελληνικές συμμετοχές (εθνική επίτροπος: Καίτη Μίκου-Καραχάλιου):
Ιδέες για το ελληνικό περίπτερο (αναπληρωτής επίτροπος: Τάκης Κουμπής),
Νέα δημόσια κτήρια των Σ. και Δ. Αντωνακάκη, Ν. Βαλσαμάκη, Α. Τομπάζη (αναπληρώτρια επίτροπος: Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ),
Δημήτρης Πικιώνης 1887-1968 (αναπληρώτρια επίτροπος: Αγνή Πικιώνη).

Ο Francesco Dal Co στο πλαίσιο του τετραετούς προγράμματος (1988-1991) που παρουσίασε ως διευθυντής του Αρχιτεκτονικού Τομέα της Biennale –ο οποίος διορίστηκε από το διοικητικό συμβούλιο υπό την προεδρία του Paolo Portoghesi– επιχείρησε να πραγματοποιήσει ό,τι δεν κατάφεραν οι προηγούμενοι διευθυντές Paolo Portoghesi και Aldo Rossi: τη συνάντηση της πόλης και του θεσμού της Biennale με τη σύγχρονη αρχιτεκτονική, που σαν αποτέλεσμα είχε την παρουσία 27 χωρών –μεταξύ των οποίων και την αρχιτεκτονική συμμετοχή των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης– μέσα από τα εθνικά περίπτερά τους και την έκθεση 43 αρχιτεκτονικών σχολών απ’ όλο τον κόσμο στους χώρους του Arsenale. Επίσης, η 5η Biennale περιλάμβανε δύο αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς με προσκλήσεις: έναν εθνικό για το Νέο Ιταλικό Περίπτερο στα Giardini di Castello (βραβείο αρχ. Francesco Cellini, 1988) και έναν διεθνή για το Νέο Μέγαρο Κινηματογράφου στο Lido (η ανακοίνωση των βραβείων έγινε στα εγκαίνια της Biennale, βραβείο αρχ. Rafael Moneo), καθώς και έναν τρίτο ανοιχτό διεθνή διαγωνισμό με θέμα: «Una porta per Venezia», για τη διαμόρφωση της περιοχής Piazzale Roma, που αποτελεί τη φυσική είσοδο στην πόλη (βραβείο αρχ. Jeremy Dixon και Edward Jones), και την κατασκευή του νέου περιπτέρου-βιβλιοπωλείου στα Giardini di Castello από τους αρχ. James Stirling και Michael Wilford.
Η Ελλάδα, έπειτα από μια περίοδο αδράνειας, συμμετείχε στην 5η Biennale με τρεις εκθέσεις. Η πρώτη έκθεση «Δημήτρης Πικιώνης 1887-1968» ήταν αφιερωμένη στο έργο του αρχιτέκτονα –μια «σιωπηλή φυσιογνωμία» τότε στην ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική– και παρουσιάστηκε στο περίπτερο της πόλης της Βενετίας. Η δεύτερη έκθεση «Νέαδημόσια κτήρια» πρόβαλλε έργα τεσσάρων Ελλήνων αρχιτεκτόνων (Σ. και Δ. Αντωνακάκης, Ν. Βαλσαμάκης,
Α. Τομπάζης) οι οποίοι εμφορούνται από διαφορετικές πολιτισμικές εμπειρίες, ιδεολογίες και αισθητική. Η τρίτη έκθεση «Ιδέες για το ελληνικό περίπτερο» (επιμελητές έργου: Γ. Σημαιοφορίδης, Γ. Τζιρτζιλάκης), στην οποία παρουσιάστηκαν προτάσεις 18 προσκεκλημένων αρχιτεκτονικών ομάδων (60 περίπου αρχιτέκτονες διαφορετικών τάσεων και γενεών) για τη μετατροπή του υπάρχοντος ή τη δημιουργία ενός νέου περιπτέρου στην ίδια θέση, πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία και επιμέλεια του περιοδικού «Τεύχος».

1❘ Δημήτρης Πικιώνης, Άγ. Δημήτρης Λουμπαρδιάρης και περίπτερο, Φιλοπάππου, Αθήνα 1951-57. 2❘ «Εργαστήρι 66», Σ. Αντωνακάκη, Δ. Αντωνακάκης, Α. Μονεμβασίτου, Μ. Μπαμπάλου, Α. Νουκάκης, Θ. Φωτίου, Πολυτεχνείο Κρήτης – Εγκαταστάσεις στο Ακρωτήρι, Χανιά, Κρήτη 1988. 3❘ Ν. Βαλσαμάκης, Τράπεζα Πίστεως – Κεντρικό κατάστημα, Αθήνα 1978-1991. 4❘ Α. Τομπάζης, συν.: Δ. Ποτηρόπουλος, Αγροτική Τράπεζα – Εκπαιδευτικό Κέντρο, Καστρί, Αθήνα 1991. 5❘ ΑΡΣΙΣ (Κ. Μωραΐτης, Κ. Χελιδώνη, Ν. Μολοχάδη), συν.: Α. Λαπούρτας. 6❘ Π. Δαβλάντη, Chi Wing Lo. 7❘ Κ. Διακομίδου, Γ. Φατσέας, Ν. Χαρίτος,Σ. Ψαρρά. 8❘ Ε. Τσιγάντε, Η. Ζέγγελης, συν.: Τ. Κουναλάκη, Ν. Κωνσταντόπουλος, G. Morten Holltro. 9❘ Μ. Κοκκίνου, Α. Κούρκουλας, Δ. Κορρές, Γ. Χατζημιχάλης, Κ. Πανηγύρης. 10❘ Π. Κόκκορης, συν.: Ε. Καλογεράτου, Η. Μπερτάκη. 11❘ Π. Κουλέρμος, συν.: M. Gangi, Κ. Κωστόπουλος, J. Read, Σ. Παπαδόπουλος. 12❘ Κ. Κρόκος, συν.: Γ. Μαυρίδης. 13❘«Μιμνέρμου 2 Αρχιτέκτονες» (Α. Σπανομαρίδης, Ι. Ζαχαριάδης). 14❘ Π. Νικολακόπουλος, συν.: Μ. Παππά, Ά. Ζαμπίκος. 15❘ Λ. Παπαδόπουλος, Γ. Παπακώστας, συν.: Γ. Βλάχος, Α. Παπαγεωργίου, Γ. Τσαούσης. 16❘ Μ. Παπανικολάου, Ε. Σακελλαρίδου. 17❘ Η. Παπαγιαννόπουλος, συν.: Ε. Τσαούση. 18❘ Χ. Παπούλιας, συν.: Ι. Θεοχαροπούλου. 19❘ Κ. Πατέστος, Δ. Τσακαλάκης. 20❘Μ. Περράκης, συν.: Γ. Μπούφης. 21❘ Γ. Τριανταφυλλίδης, συν.: Ε. Κωνσταντίνου, Π. Λαμπριανίδου, Ν. Παντελίδου, Μ. Ρούγα. 22❘ Y.P.N.O.S. (Μ. Χρυσομαλλίδης, Λ. Σπάνια), συν.: Β. Αποστολίδης, Β. Δουβεντζίδης.

6η Biennale, 1996

Θέμα: Sensori del Futuro. L’architetto come Sismografo (Αισθητήρες του μέλλοντος. Ο αρχιτέκτων ως σεισμογράφος)
Διευθυντής: Hans Hollein
Διάρκεια: 15.9.1996-17.12.1996
Ελληνική συμμετοχή: Κυριάκος Κρόκος
Εθνικός επίτροπος: Ανδρέας Γιακουμακάτος

Η 6η Biennale, που οργανώθηκε πέντε χρόνια μετά την προηγούμενη (λόγω οικονομικών δυσχερειών), είχε ως στόχο τη διερεύνηση της ικανότητας του αρχιτέκτονα να διαισθάνεται το μέλλον, λειτουργώντας ως πολιτισμικός «σεισμογράφος» που συλλαμβάνει τις αόρατες κοινωνικές δονήσεις του παρόντος. Στην κύρια έκθεση, 70 αρχιτέκτονες παρουσίασαν από ένα σχετικό έργο τους και μεταξύ αυτών ήταν ο Frank Gehry, ο Tadao Ando, ο Jean Nouvel, ο Renzo Piano, η Zaha Hadid, οι Coop Himmelb(l)au, ο Peter Eisenman, ο Norman Foster, οι Herzog & de Meuron, ο Arata Isozaki, ο Toyo Ito, ο Philippe Starck, ο Joern Utzon, ο Alvaro Siza Vieira, ο Massimiliano Fuksas, ο Rem Koolhaas και ο Rafael Moneo. Σε ξεχωριστή έκθεση, με τίτλο «Αναδυόμενες φωνές», προσκλήθηκαν νεότεροι αρχιτέκτονες, ανάμεσα στους οποίους ήταν η Odile Decq, οι Liz Diller και Ricardo Scofidio, ο Peter Zumthor, ο Ben van Berkel, η Kazuyo Sejima και ο δικός μας Χρήστος Παπούλιας. Την Biennale τη συμπλήρωναν οι εκθέσεις στα εθνικά περίπτερα, μεταξύ των οποίων και το ελληνικό.
Η ελληνική έκθεση, με επίτροπο τον Ανδρέα Γιακουμακάτο, υπήρξε η μοναδική στην ιστορία των ελληνικών συμμετοχών στην Biennale που αφορούσε το έργο ενός μόνον αρχιτέκτονα. Παρουσιάστηκε η δουλειά του Κυριάκου Κρόκου (1941-1998), η αρχιτεκτονική πρόταση του οποίου διακρίνεται από αυθεντικότητα, ευαισθησία και σύνδεση με την ελληνική φύση και παράδοση. Στο πιο χαρακτηριστικό του έργο, το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού Θεσσαλονίκης, αλλά και στα αθηναϊκά του κτήρια, ο Κρόκος ανέπτυξε ένα ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ιδίωμα, στο οποίο είχε δημιουργικά αφομοιώσει στοιχεία της ελληνικής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς με σύγχρονα υλικά και μορφές, αποστασιοποιημένος από τις τάσεις της εποχής του.
Η επιλογή ενός αρχιτέκτονα που δούλευε με ντόπια υλικά και συνέδεε το έργο του με την τοπική πολιτισμική παράδοση έκανε τη διαφορά από τις περισσότερες ξένες συμμετοχές. Πρόθεση του επιτρόπου υπήρξε άλλωστε «… να συνεισφέρει με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σαφήνεια στην ανάδειξη μιας ουσίας της τοπικής προβληματικής και όχι στην αναζήτηση μιας νεφελώδους χίμαιρας που θα διαρκούσε όσο η εκδήλωση και δεν θα προσέθετε κάτι ουσιαστικό στον ντόπιο αλλά και διεθνή διάλογο».

7η Biennale, 2000

Θέμα: Less Αesthetics, More Εthics (Λιγότερη αισθητική, περισσότερη ηθική)
Διευθυντής: Massimiliano Fuksas
Διάρκεια: 18.6.2000-29.10.2000
Ελληνική συμμετοχή: Η Πόλη: Λιγότερη αισθητική, περισσότερη ηθική
Εθνικός επίτροπος: Ηλίας Ζέγγελης

Ο επιμελητής της 7ης Biennale Αρχιτεκτονικής, με θέμα «Less Aesthetics, More Ethics», Massimiliano Fuksas επιχείρησε να εγκαταλείψει την ιδέα της αρχιτεκτονικής ως «κτηρίου», επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον στη σύγχρονη μεγαλούπολη του 21ου αιώνα και σε τρεις ενότητες που την αφορούν: το περιβάλλον, την κοινωνία και την τεχνολογία. Το θέμα της μεγαλούπολης προσεγγίστηκε ως ερευνητικό πεδίο, στο οποίο οι πόλεις εμφανίζονταν σαν ένα είδος παγκόσμιου μάγματος, όπου συνυπάρχουν πολιτιστικά στερεότυπα, τουριστικές και οικονομικές ροές μαζί με αστικές αποσαθρώσεις που συχνά αποσιωπούνται. Η αρχιτεκτονική και ο αστικός σχεδιασμός φέρουν πια το βάρος της αναπαράστασης και επεξεργασίας των δυναμικών αλλαγών στις οποίες υποβάλλονται οι πόλεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Άλλωστε η ταχύτητα και η πρόοδος αποτελεί πια «αναγκαίο κακό» και όχι επιλογή…
Η ελληνική συμμετοχή στην 7η Biennale υποστηρίχτηκε από τον εθνικό επίτροπο Ηλία Ζέγγελη και από 26 συμμετοχές νέων αρχιτεκτόνων με γενικό τίτλο «Η Πόλη: Λιγότερη αισθητική, περισσότερη ηθική». Από τις 18 Ιουνίου έως τις 29 Οκτωβρίου 2000 παρουσιάστηκαν ως εκθέματα έργα των αρχιτεκτόνων: Α. Ζαμπίκου, Ν. Κτενά, Α. Σπανομαρίδη-Ι. Ζαχαριάδη, Π. Νικολακόπουλου, ψηφιακή προβολή με έργα των
Κ. Διακομίδου-Ν. Χαρίτου-Χ. Παπούλια, Δ. Ησαΐα-Τ. Παπαϊωάννου,
Τ. Κουμπή, Α. Κούρκουλα-Μ. Κοκκίνου, Α. Πατσούρη, Ζ. Σαμούρκα,
Δ. Τσακαλάκη, Κ. Τσιγαρίδα, Α. Αγγελιδάκη, Γ. Αίσωπου-Χ. Λουκοπούλου,
Σ. Βυζοβίτη, Χ. Λουκοπούλου-Η. Μπερτάκη-Κ. Πανηγύρη και
Π. Χαραλαμπίδου, ενώ η εγκατάσταση multimedia ήταν του Marcos Novak.
Παράλληλα, πρόκειται για την τρίτη στη σειρά ελληνική συμμετοχή στην Biennale Αρχιτεκτονικής. Ο στόχος ήταν η προβολή της δουλειάς νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων σε ένα κλίμα σύγχρονης τεχνολογικής αιχμής. Στο ελληνικό περίπτερο, πέρα από τα 19 κτισμένα έργα, παρουσιάστηκαν και 27 άκτιστα. Σε πολλά από τα έργα χρησιμοποιείται για πρώτη φορά ως μέσο παρουσίασης το βίντεο, αντί της παραδοσιακής μεθόδου της φωτογραφίας και της μακέτας. Τα έργα αποτελούν παραδείγματα μοντέρνας αρχιτεκτονικής από τη δεκαετία του ’90, επιδιώκοντας με αυτό τον τρόπο την επιτυχή σύνδεση του παρόντος με τη δεκαετία του ’60, αποκαθιστώντας τη συνέχεια του μοντέρνου πάνω από τους νοηματικούς κατακερματισμούς που επέφερε το μεταμοντέρνο. Τόσο οι σύγχρονες τεχνολογίες που χρησιμοποιήθηκαν όσο και η αποκατάσταση των μοντέρνων δεσμών αποδίδουν τη σύγχρονες προθέσεις περί ηθικής και αισθητικής στις πόλεις.

8η Biennale, 2002

Θέμα: Next
Διευθυντής: Deyan Sudjic
Διάρκεια: 8.9.2002-3.11.2002
Ελληνική συμμετοχή: Athens 2002: Absolute Realism (Αθήνα 2002: Απόλυτος ρεαλισμός)
Εθνικοί επίτροποι: Τάκης Κουμπής, Θανάσης Μουτσόπουλος, Richard Scoffier

Πώς θα είναι στο μέλλον η αρχιτεκτονική; Η 8η Biennale προσπάθησε να ανιχνεύσει το αρχιτεκτονικό τοπίο του αύριο ως αποτέλεσμα του σχεδιασμού κτηρίων, η επικείμενη (τότε) κατασκευή των οποίων θα επιδρούσε στη μορφή των σύγχρονων πόλεων. Ανάμεσα στις 100 μελέτες που παρουσίασε ο Sudjic συμπεριλαμβάνονταν και δύο ελληνικά μουσεία: το Μουσείο του Μικρασιατικού Ελληνισμού στην Αθήνα (μελέτη Anamorphosis) και το Νέο Μουσείο της Ακρόπολης (μελέτη B. Tschumi- Μ. Φωτιάδη). Μια ειδική θεματική έκθεση με τίτλο «Πόλη των Πύργων» αφιερώθηκε στον κτηριακό τύπο του ουρανοξύστη, καθώς η κατακόρυφη ανάπτυξη των πόλεων προβλημάτιζε τότε πολλούς, ένα χρόνο μετά την επίθεση στους Δίδυμους Πύργους της Νέας Υόρκης (11.9.2011).

Στο εθνικό της περίπτερο η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε με την έκθεση «Αθήνα 2002: Απόλυτος ρεαλισμός», που πρόβαλλε τη σύγχρονη Αθήνα της άναρχης οικιστικής ανάπτυξης. Οι εθνικοί επίτροποι Τάκης Κουμπής, Θανάσης Μουτσόπουλος και Richard Scoffier επέλεξαν να παρουσιάσουν την αστικοποιημένη Αθήνα που κανείς δεν θέλει να βλέπει ούτε να γνωρίζει. Οι εικόνες που έντυσαν το ελληνικό περίπτερο εμφάνισαν μια Αθήνα καθόλου εξωραϊσμένη και πολύ μακριά από οποιαδήποτε μεγαλειώδη αρχιτεκτονική της Ευρώπης. Παραμελημένες πολυκατοικίες, αμήχανες παράγκες, εικόνες εγκατάλειψης του αστικού χώρου –κυρίως σε λαϊκές και προσφυγικές περιοχές– συνέθεταν τον καμβά της εκ νέου άναρχης γιγάντωσης μιας διαχρονικά χαοτικής πόλης και κατόρθωσαν να μετατοπίσουν το ενδιαφέρον προς τις νέες αναπτυσσόμενες οικιστικές ενότητες των Άνω Λιοσίων, του Μενιδίου, της Κοκκινιάς, του Περάματος, των Σπάτων, του Λαυρίου. Πρόκειται για τη νέα αρχιτεκτονική της κατ’ όνομα ακόμα «πόλης», μιας άγριας και απολύτως ρεαλιστικής νεωτερικότητας, η οποία διαφεύγει την αντινομία ανάμεσα στο ιδιαίτερο και στο οικουμενικό, ενώ συνάμα εξαντλούνται οι σημασίες και οι φαντασιώσεις για τη μητρική «κοινότητα», τις οποίες η επίσημη πολεοδομία συμπύκνωσε στις νοσταλγικές χαράξεις της. Μια επιλογή η οποία δημιούργησε, όπως ήταν φυσικό, αντιφατικά σχόλια και σκεπτικισμό.
Αποστασιοποιημένοι πλέον σήμερα, μπορούμε να αναγνωρίσουμε ότι η ελληνική συμμετοχή «Αθήνα 2002: Απόλυτος ρεαλισμός» κατόρθωσε να κεντρίσει την προσοχή του διεθνούς κοινού και να θέσει συγκεντρωμένα καίρια και χρονίζοντα οικιστικά ζητήματα, όπως η αυθαίρετη δόμηση και η οικειοποίηση του δημόσιου χώρου. Ζητήματα τα οποία υφίστανται και συνεχίζουν να γιγαντώνονται παρότι έχουν περάσει 12 χρόνια!

9η Biennale, 2004

Θέμα: Metamorph
Διευθυντής: Kurt W. Forster
Διάρκεια: 12.9.2004-7.11.2004
Ελληνική συμμετοχή: Παραδείγματα
Εθνικοί επίτροποι: Αριστείδης Αντονάς, Χαρίκλεια Χάρη, Φίλιππος Ωραιόπουλος, Ζάφος Ξαγοράρης

Ο Ελβετός ιστορικός της αρχιτεκτονικής Κ.W. Forster επιδίωξε να παρουσιάσει την εικόνα των θεμελιωδών αλλαγών που επήλθαν στη θεωρία και στην πρακτική της αρχιτεκτονικής από τη δεκαετία του ’70 και εντεύθεν. Αλλαγές βαθιές, που οφείλονται στις γενικότερες πολιτισμικές και τεχνολογικές μεταβολές, αλλά και στην αλματώδη εξέλιξη της τεχνολογίας των υπολογιστών, καθώς και στα νέα υλικά, τα οποία επιτρέπουν το σχεδιασμό και την κατασκευή ιδιαίτερα τολμηρών και πρωτότυπων έργων. Διακόσια έργα στην κεντρική έκθεση και εκατοντάδες στα εθνικά περίπτερα αποτύπωσαν τη διαδικασία μιας διαρκούς μεταμόρφωσης της αρχιτεκτονικής στο χώρο και στο χρόνο, με τη νέα μεγα-κλίμακα των έργων, την ατμοσφαιρική αύρα των κτηρίων, τα νέα υλικά, τις μεταλλάξεις του τοπίου και τις αναπλάσεις των πόλεων. Ένα τμήμα της έκθεσης ήταν αφιερωμένο στο έργο τεσσάρων αρχιτεκτόνων οι οποίοι, κατά τον Forster, επέδρασαν ιδιαίτερα στον θεωρητικό διάλογο: του Aldo Rossi, του James Stirling, του Peter Eisenman και του Frank Gehry. Εντυπωσίασε και βραβεύτηκε η εθνική έκθεση του Βελγίου, όπου παρουσιάστηκε το νέο αστικό τοπίο της Κινσάσα (Κογκό), με τους ντόπιους να αλληλεπιδρούν ευφάνταστα με την αποικιακή αρχιτεκτονική κληρονομιά τους.

Η ελληνική συμμετοχή, με τον γενικό τίτλο «Παραδείγματα» και επιτρόπους τους αρχιτέκτονες Αριστείδη Αντονά, Χαρίκλεια Χάρη, Φίλιππο Ωραιόπουλο και τον εικαστικό καλλιτέχνη Ζάφο Ξαγοράρη, θέλησε να διερευνήσει τους μετασχηματισμούς που συντελούνται στην ελληνική γεωγραφία, τη νεοελληνική πόλη, το αστικό τοπίο και την αρχιτεκτονική έκφραση, μέσω τεσσάρων διεπιστημονικών εργαστηρίων που είχαν οργανωθεί γύρω από ισάριθμους επιλεγμένους τόπους. Η εκθεσιακή σύλληψη δηλαδή δεν επικεντρώθηκε σε αξιολόγηση και παρουσίαση μεμονωμένων έργων ή μελετών, αλλά στη διαδικασία παραγωγής ενός συλλογικού «έργου εν εξελίξει», το οποίο απαρτιζόταν από επιμέρους μελέτες, προτάσεις, θεωρητικές αναζητήσεις και προσωποποιημένους λόγους (discourses). Οι τέσσερις τόποι που επιλέχτηκαν, στη Λάρισα, στην Αθήνα, στα Χανιά και στη Λευκωσία, εντάχθηκαν σε ένα ευρύτερο πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο συζήτησης. Με στόχο να φέρουν τον αστικό σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική αντιμέτωπα με πραγματικούς συνομιλητές, οι ομάδες εργασίας συνεργάστηκαν με πολλούς φορείς και πρόσωπα. Εξήντα οκτώ ερευνητές, αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες, πολεοδόμοι, κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, φιλόσοφοι και σκηνοθέτες παρουσίασαν μελέτες και προτάσεις, συμμετέχοντας στις συζητήσεις που αφορούσαν τον εκάστοτε τόπο και τη θεματική του. Στη Βενετία παρουσιάστηκαν τα αποτελέσματα των εργαστηρίων και μια σύνοψη της διαδικασίας υπό μορφή έκθεσης και καταλόγου.

10η Biennale, 2006

Θέμα: Cities. Architecture and Society (Πόλεις. Αρχιτεκτονική και κοινωνία)
Διευθυντής: Richard Burdett
Διάρκεια: 12.9.2006-7.11.2006
Ελληνική συμμετοχή: Το Αιγαίο: Μια διάσπαρτη πόλη
Εθνικοί επίτροποι: Κατερίνα Κοτζιά, Ηλίας Κωνσταντόπουλος,
Λόης Παπαδόπουλος, Κορίνα Φιλοξενίδου

Η 10η Biennale Αρχιτεκτονικής στη Βενετία, ως ένα μανιφέστο για την πόλη του 21ου αιώνα, ήταν αφιερωμένη στη «δυνητική συμβολή των μεγαλουπόλεων για έναν καλύτερο, πιο δημοκρατικό και δίκαιο κόσμο», σύμφωνα με το διευθυντή της Richard Burdett.
Στόχος του ήταν να επιστήσει την προσοχή σε κρίσιμα ζητήματα που αντιμετωπίζει η σύγχρονη κοινωνία –και επομένως ο αρχιτέκτονας– όταν πρόκειται για τον δημοκρατικό και βιώσιμο σχεδιασμό των αστικών τοπίων, αλλά και το πώς αυτός ο σχεδιασμός σχετίζεται με τις πολιτικές παρέμβασης, τις κυβερνητικές δηλώσεις και την κοινωνική συνοχή των αστικών συγκεντρώσεων. Πιο συγκεκριμένα, μέσα από τους μετασχηματισμούς που χαρακτηρίζουν τη Νέα Υόρκη, την Πόλη του Μεξικού, το Σάο Πάολο, τη Βηρυτό, την Κωνσταντινούπολη, το Γιοχάνεσμπουργκ και το Λάγος, γίνεται η παρουσίαση της φυσικής και κοινωνικής δομής της σημερινής πόλης, η οποία έχει οδηγήσει σε ένα νέο είδος πολιτικού οικισμού, που εκτείνεται πέρα από την παραδοσιακή μορφή, την έννοια και τα όρια της πόλης, προκαλώντας έτσι βαθιές μεταβολές στη σύνθεση του πληθυσμού της και στις συνήθειες εργασίας.
Εστιάζοντας, λοιπόν, το ενδιαφέρον τους γύρω από το θέμα της μετάπολης, το ελληνικό περίπτερο και οι εθνικοί επίτροποι της 10ης Biennale πρότειναν την έκθεση με τίτλο «Το Αιγαίο: Μια διάσπαρτη πόλη». Το θέμα αυτό στηρίζεται στην αιρετική πεποίθηση του ιστορικού Ruggiero Romano ότι το Αρχιπέλαγος είναι μια πόλη, άποψη που με αποχρώσεις την έχουν υιοθετήσει και επεξεργαστεί και άλλοι ιστορικοί, κυρίως ο Σπύρος Ασδραχάς και ο Άγγελος Ελεφάντης.
Εγγράφοντας με τρόπο διακριτό την ελληνική συμμετοχή στην οπτική αυτής της Biennale, οι εθνικοί επίτροποι προσπάθησαν να ανατροφοδοτήσουν την ούτως ή άλλως συναρπαστική συζήτηση για τη μετάπολη εμπλουτίζοντάς την και παρακολουθώντας τους ριζικούς μετασχηματισμούς του αστικού τοπίου, των κυρίαρχων αρχιτεκτονικών διατυπώσεων, των προτύπων κατοίκησης και εντέλει της ίδιας της έννοιας της αστικότητας, όπως διαμορφώθηκε ιστορικά τους τελευταίους δύο αιώνες. Μέσα από τη συζήτηση για τη μετάπολη, το ιδιότροπο (για λόγους ιστορικογεωγραφικής συγκυρίας) παράδειγμα του Αιγαίου περιγράφει την υπόσχεση μιας άλλης αστικότητας. Παράλληλα, είναι αυτή ακριβώς η ιδιαιτερότητα που προσδίδει στα χωροκοινωνικά χαρακτηριστικά του παραδειγματικό χαρακτήρα.
Το Αρχιπέλαγος τελικά συνιστά το αντιρρητικό αλλά υπαρκτό παράδειγμα μιας υδάτινης πόλης που ακτινοβολεί ως τόπος της επιθυμίας. Η γοητεία που εκλύει δεν αντλείται από το κοίτασμα της νοσταλγίας, αλλά από την ανθεκτικότητα μια δομής κατοίκησης. Ανακαλώντας τις αξίες της αστικότητας, το παράδειγμα της πόλης του Αιγαίου περιέχει την υπόσχεση μιας διαφορετικής μετάπολης, προσηλωμένης στο πρόταγμα της ελευθερίας, όπως χαρακτηριστικά σημειώνουν οι επιμελητές της ελληνικής συμμετοχής.

11η Biennale, 2008

Θέμα: Out there: Architecture Beyond Βuilding (Εκεί έξω: Αρχιτεκτονική πέρα από το κτισμένο)
Διευθυντής: Aaron Betsky
Διάρκεια: 14.9.2008-23.11.2008
Ελληνική συμμετοχή: Athens by Sound
Εθνικοί επίτροποι: Αναστασία Καρανδεινού, Χριστίνα Αχτύπη, Στέλιος Γιαμαρέλος

Το αρκετά ανορθόδοξο θέμα της 11ης Biennale είχε ως στόχο, σύμφωνα με τον Betsky, να παρουσιάσει «μια αρχιτεκτονική απελευθερωμένη από τα κτήρια», διότι, κατά τη γνώμη του, η αρχιτεκτονική απουσιάζει από τα περισσότερα κτήρια, τα οποία προσδιορίζονται ως επί το πλείστον από τους όρους δόμησης, τις οικονομικές δραστηριότητες και τα προγράμματα πληροφορικής. «Τα κτήρια έχουν γίνει οι τάφοι της αρχιτεκτονικής» είπε ο Betsky προκλητικά, και κάλεσε όσους συμμετείχαν να βοηθήσουν με ευφάνταστες πειραματικές εγκαταστάσεις (installations) τον επισκέπτη να δει με άλλους τρόπους το πώς διαμορφώνεται το περιβάλλον του, «να κατανοήσει και να εκτιμήσει τον σύγχρονο κόσμο, να νιώσει άνετα σ’ αυτόν», Η έκθεση συμπληρωνόταν με προβολές αποσπασμάτων από κινηματογραφικές ταινίες επιστημονικής φαντασίας που απεικόνιζαν φουτουριστικούς αστικούς χώρους.

Την άπιαστη έννοια του «μη υλικού» στον φυσικό χώρο η ελληνική συμμετοχή, την προσέγγισε μέσω των ήχων της πόλης. Οι ήχοι, το κατευθυνόμενο φως και η κίνηση των σωμάτων δημιουργούσαν στο ελληνικό περίπτερο ένα «ατμοσφαιρικό» παιχνίδι, στο οποίο οι επισκέπτες αλληλεπιδρούσαν με έναν ηχητικό χάρτη της Αθήνας. Καθώς περπατούσε ο κάθε επισκέπτης σε ένα «δάσος» από καλώδια, ακουστικά, οπτικές ίνες και μαύρα πρίσματα με εγκιβωτισμένες οθόνες, ενεργοποιούσε διαδραστικά με την κίνησή του το αντίστοιχο βίντεο δίπλα του και ταυτοχρόνως άναβε το αντίστοιχο τμήμα του τοίχου-χάρτη της Αθήνας, με αποτέλεσμα η ατμόσφαιρα του εκθεσιακού χώρου να αλλάζει ανάλογα με τον αριθμό των επισκεπτών: όσο περισσότεροι επισκέπτες τόσο περισσότερες οθόνες, ήχοι και τμήματα του χάρτη άναβαν και ξεκινούσαν να παίζουν. Όταν το περίπτερο άδειαζε, ο χώρος γινόταν αυτομάτως σκοτεινός και ήσυχος.
Η έκθεση, σύμφωνα με τους επιτρόπους, «… ουσιαστικά φέρνει στην επιφάνεια τις σχεδόν απρόσιτες και φευγαλέες πλευρές του χώρου. Διερευνά τον ήχο, τις μη-οπτικές αισθήσεις, την ατμόσφαιρα, χωρικές ποιότητες πέραν του υλικού, πέραν του κτισμένου. Προκαλεί έτσι όχι μόνο τα όρια της αρχιτεκτονικής, αλλά και τα όρια του τι μπορεί να καταγραφεί και να ανα-βιωθεί και τι όχι».

12η Biennale, 2010

Θέμα: People Meet in Architecture (Άνθρωποι συναντιούνται στην αρχιτεκτονική)
Διευθύντρια: Kazuyo Sejima
Διάρκεια: 29.8.2010-22.11.2010
Ελληνική συμμετοχή: Κιβωτός. Παλαιοί σπόροι για νέες καλλιέργειες
Εθνικοί επίτροποι: Ζήσης Κοτιώνης, Φοίβη Γιαννίση

Ο 21ος αιώνας έχει μόλις αρχίσει. Πολλές ριζικές αλλαγές λαμβάνουν χώρα. Σε ένα τέτοιο ραγδαία μεταβαλλόμενο τοπίο, μπορεί η αρχιτεκτονική να διευκρινίσει νέες αξίες και έναν νέο τρόπο ζωής για το παρόν; «Ας ελπίσουμε ότι αυτή η παράσταση θα είναι μια ευκαιρία άνθρωποι να γνωρίσουν τις πολλαπλές δυνατότητες της αρχιτεκτονικής, καθώς και να λογοδοτήσουν για την πολλαπλότητα των προσεγγίσεων, κάθε μία εκ των οποίων είναι ένας διαφορετικός τρόπος ζωής» εξηγούσε η Kazuyo Sejima. «People Μeet in Αrchitecture», ο τίτλος της 12ης Biennale Αρχιτεκτονικής της Βενετίας, όπως προτάθηκε από τη Γιαπωνέζα αρχιτέκτονα, και η πρώτη γυναίκα πρόεδρος της Biennale ενέπνευσε τους συμμετέχοντες να παρουσιάσουν όχι μόνο τα έργα τους, αλλά ταυτόχρονα να δημιουργήσει ο καθένας τους βιωματικά περιβάλλοντα-τοπία.
Προς αυτή την κατεύθυνση, η ελληνική συμμετοχή επιχειρεί την κατανόηση εννοιών όπως η «κατασκευή» και η «σπορά», οι οποίες εισάγουν εξαρχής μια διπλή διάσταση της αρχιτεκτονικής, ως οργάνωσης του κτισμένου αλλά και του ανοιχτού, υπαίθριου χώρου. Με την πρόταση αυτή στόχος τους γίνεται η επαναφορά στις σύγχρονες αρχιτεκτονικές πρακτικές στους χώρους της καλλιέργειας (culture) με τις δύο εκδοχές του πολιτισμού και της γεωργίας: «Οι άνθρωποι συναντιούνται εντός της καλλιέργειας».
Η πρόταση της «Κιβωτού» αναδεικνύει με συναισθητικό τρόπο (synaesthesia) τη σχέση ανάμεσα στο φυτογενετικό υλικό και στους σπόρους που καλλιεργούνται, με το είδος του τοπίου μέσα στο οποίο ζούμε και τον τρόπο που μεταβολιζόμαστε. Ο ίδιος ο μεταβολισμός δεν είναι βιολογικό, αλλά πολιτισμικό γεγονός. Η κιβωτός που εγκαθίσταται στο ελληνικό περίπτερο γίνεται ένας πυκνωτής-αρχείο σπόρων και ταυτόχρονα ένα πεδίο ενημέρωσης και ανταλλαγής φυτογενετικού υλικού. Από την άλλη, η κιβωτός είναι μια κουζίνα, χώρος μεταποίησης των σπόρων σε φαγητό. Η εστίαση φέρνει κοντά τους ανθρώπους και η αρχιτεκτονική συντάσσει αυτή την εγγύτητα.
Κατασκευάζοντας λοιπόν την «Κιβωτό» και χρησιμοποιώντας έννοιες όπως «έδαφος», «δικτύωση», «επικονίαση», «διανομή», «εντοπιότητα», «ποικιλία», «μεταβολισμός», «ηδονισμός», «συμβίωση», «τροφή-μαζί», η ελληνική συμμετοχή στη 12η Biennale Αρχιτεκτονικής καταφέρνει να προσδιορίσει πώς τελικά ο όρος «κτίζειν» εμπεριέχει την έννοια της αρχιτεκτονικής-προετοιμασίας του εδάφους για τη δημιουργία δομημένου περιβάλλοντος μέσα από τη σπορά και τη φύτευση.

13η Biennale, 2012

Θέμα: Common Ground (Κοινό έδαφος)
Διευθυντής: David Chipperfield
Διάρκεια: 29.8.2012-25.11.2012
Ελληνική συμμετοχή: Made in Athens
Εθνικοί επίτροποι: Πάνος Δραγώνας, Άννα Σκιαδά

Με θέμα πολύ κοντινό σε αυτό της προηγούμενης Biennale, ο David Chipperfield είχε ως πρόθεση να μιλήσει για την ίδια την αρχιτεκτονική ως το έδαφος πάνω στο οποίο χτίζεται και διαμορφώνεται συλλογικά από τη ζωή και τις χρήσεις η πόλη. Ακολουθώντας τη θεωρητική και φιλοσοφική μετατόπιση του ενδιαφέροντος από τον αρχιτέκτονα και το έργο του στα αστικά ζητήματα, ζήτησε από τους αρχιτέκτονες να σκεφτούν το έργο τους όχι σαν άσκηση δεξιοτεχνίας, αλλά ως συμβολή στην κατασκευή του τόπου και της κοινότητας. Το αποτέλεσμα ήταν μια Biennale αρκετά πιο φρέσκια από τις προηγούμενες, με πολύ περισσότερα ανώνυμα έργα, χωρίς ωστόσο να αποφευχθούν τα κλισέ, οι γνωστοί starchitects, που από τη θέση των επιμελητών δεν δίστασαν να διαφημίσουν το έργο τους. Στο περιθώριο αυτών υπήρξαν κάποιες πιο ουσιαστικές ερμηνείες του γενικού τίτλου, όπως το περίπτερο των ΗΠΑ με τίτλο «Spontaneous Interventions», που κέρδισε ειδική μνεία –μια συλλογή από 124 αστικές επεμβάσεις κοινωνικού χαρακτήρα–, η σκληρή κριτική για την ισπανική κρίση και το «θάνατο» της αρχιτεκτονικής στο Arsenale, και βεβαίως η συμμετοχή του γνωστού μας από το «Reactivate Athens» Αlferdo Brillembourg και της ομάδας Urban Think-Tank, που κέρδισε τον Χρυσό Λέοντα για το καλύτερο εκθεσιακό έργο με την παρουσίαση του Τorre David, του μοναδικού κατακόρυφου slum-ουρανοξύστη στο Καράκας της Βενεζουέλας. Η αίσθηση του slum μεταφέρθηκε ανασκευάζοντας αυτούσια έναν χώρο-καφενείο και κερδίζοντας τις εντυπώσεις.
Η ελληνική συμμετοχή προσπάθησε να αποδώσει σε μια τυπική εκθεσιακή παράθεση τις δυνάμεις που διαμορφώνουν το σύγχρονο αθηναϊκό τοπίο. Στόχος, σύμφωνα με τους επιμελητές, ήταν «η παρουσίαση των θετικών δυνάμεων που μέσα στη συνθήκη της κρίσης θα μπορούσαν να συνθέσουν ένα διαφορετικό μέλλον για την Αθήνα. Η διερεύνηση των χαρακτηριστικών της ιδιότυπης αθηναϊκής αστικότητας επικεντρώνεται σε δύο θεματικές. Η πρώτη αφορά τη μοντέρνα παράδοση της πόλης και την εξέλιξη της αθηναϊκής πολυκατοικίας, ενώ η δεύτερη τον κατακερματισμό και τη διεκδίκηση του δημόσιου χώρου». Από τη μια πλευρά λοιπόν διερευνήσεις του μοντέλου της πολυκατοικίας μέσα από φωτογραφικά projects και μακέτες που απεικόνιζαν την ανώνυμη αρχιτεκτονική του ιδιωτικού, και από την άλλη προτάσεις γνωστών αρχιτεκτονικών γραφείων για δημόσιους χώρους μέσα από συμμετοχές σε παλιούς διαγωνισμούς, ουτοπικούς σχεδιασμούς και ιδιωτικές παραγγελίες.

14η Biennale, 2014

Θέμα: Fundamentals (Τα θεμελιώδη)
Διευθυντής: Rem Koolhaas
Διάρκεια: 7.6.2014-23.11.2014
Ελληνική συμμετοχή: Tourism Landscapes: Remaking Greece
(Τοπία τουρισμού: Ανακατασκευάζοντας την Ελλάδα)
Εθνικός επίτροπος: Γιάννης Αίσωπος

Στη φετινή Biennale ο Koolhaas επέλεξε να εστιαστεί στα ουσιώδη στοιχεία της αρχιτεκτονικής σύνθεσης με σύγχρονη αλλά και ιστορική ματιά, αναπτύσσοντας το θέμα σε τρεις εκθεσιακές ενότητες. Στην πρώτη («Absorbing Modernity [«Απορροφώντας τη νεωτερικότητα»] 1914-2014») τα 65 εθνικά περίπτερα θα δείξουν, το καθένα με τον δικό του τρόπο, τη συνάντηση του τοπικού αρχιτεκτονικού ιδιώματος με τη διεθνή γλώσσα του μοντερνισμού. Η δεύτερη («Elements of Architecture» [«Στοιχεία της αρχιτεκτονικής»]) παρουσιάζει 15 στοιχεία: δάπεδο, τοίχος, οροφή, στέγη, πόρτα, παράθυρο, πρόσοψη, εξώστης, διάδρομος, τζάκι, τουαλέτα, σκάλα, κυλιόμενη σκάλα, ανελκυστήρας, ράμπα. Η τρίτη («Monditalia») αφιερώνεται στην Ιταλία.
Η ελληνική συμμετοχή με τίτλο «Tourism Landscapes: Remaking Greece», πραγματεύεται το ρόλο του τουρισμού ως εργαλείου διαρκούς εκμοντερνισμού της χώρας μέσω της κατασκευής δομημένων τοπίων τουρισμού –ξενοδοχεία και θέρετρα, οργανωμένες ακτές, αρχαιολογικοί χώροι, αρχαιολογικά μουσεία, διαμορφώσεις δημοσίων χώρων και τοπία υποδομών–, αλλά και τη συνεχή (ανα)διαμόρφωση της εθνικής ταυτότητας μέσω της επαφής με το «άλλο», το ξένο, το νέο, το παγκόσμιο, που ο τουρισμός –ως μια κατεξοχήν εξωστρεφής δραστηριότητα– προϋποθέτει.
Η έκθεση στο ελληνικό περίπτερο θα χωρίζεται σε δύο τμήματα: το αρχειακό και το τμήμα των νέων έργων. Στο αρχειακό τμήμα θα παρουσιαστεί η αρχιτεκτονική παραγωγή τοπίων τουρισμού τα τελευταία 100 χρόνια, από το 1914 έως σήμερα, δίνοντας έμφαση στη διερεύνηση της σχέσης των κτηρίων με το φυσικό περιβάλλον τους. Ξενοδοχεία, θέρετρα, οργανωμένες ακτές, αρχαιολογικοί χώροι, αρχαιολογικά μουσεία, διαμορφώσεις δημοσίων χώρων και τοπία υποδομών θα τοποθετηθούν, σε μια συνεχή επιφάνεια εικόνων, κατά μήκος των τοίχων του εσωτερικού του περιπτέρου. Τα κτήρια που θα εκτεθούν είναι των αρχιτεκτόνων Δ. Αντωνακάκη, Σ. Αντωνακάκη, Ν. Βαλσαμάκη, Ε. Βουρέκα, Φ. Βώκου, Α. Γεωργιάδη, Κ. Δεκαβάλλα, Κ. Δοξιάδη, Divercity, W. Gropius/TAC, Η. Ζέγγελη, Τ.Χ. Ζενέτου, Mplusm, Κ. Κραντονέλλη, Ά. Κωνσταντινίδη, Νικηφορίδη-Cuomo, Γ. Νικολετόπουλου, R. Piano, Δ. Πικιώνη, Π. Σακελλάριου, Α.Κ. Σαμαρά, Α. Τομπάζη, B. Tschumi, E. Tuttle, Foster & Partners, Δ.A. Φατούρου, 3SK Στυλιανίδης Αρχιτέκτονες.

Θα αποτελείται από τρία υποτμήματα: Φωτογραφίες τοπίων των φωτογράφων Γ. Γερόλυμπου και Π. Κοκκινιά θα τοποθετηθούν στο κατώτερο τμήμα των τοίχων δημιουργώντας ένα «ανάγλυφο». Πάνω σε αυτές τοποθετούνται σχέδια και φωτογραφίες της «αρχιτεκτονικής του τουρισμού», οι οποίες θα διακόπτονται από φωτογραφίες «στοιχείων ταυτότητας», που θα εισάγουν με αυτόν τον τρόπο την ανθρωπολογική διάσταση.
Το τμήμα των νέων έργων θα τοποθετηθεί στο κέντρο του περιπτέρου. Mε μακέτες –που τοποθετούνται πάνω σε ίδιες βάσεις διαφορετικού ύψους και δημιουργούν ένα εσωτερικό, γεωμετρικό «τοπίο νησίδων»– θα παρουσιάσει τις σχεδιαστικές προτάσεις 15 Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων/αρχιτεκτονικών γραφείων για μια παραθαλάσσια τουριστική εγκατάσταση. Οι προτάσεις εκπονήθηκαν ειδικά για την έκθεση αυτή. Το χρονικό πλαίσιο είναι η μετά-την-κρίση εποχή, που χαρακτηρίζεται από περιορισμένους πόρους, επιζητεί επανεξέταση προτεραιοτήτων και επανακαθορισμό αξιών, αναθεώρηση της σχέσης με τη φύση και –μέσω πνευματικής ανασυγκρότησης– την επανεκτίμηση του λιγότερου.
Η συνύπαρξη Ελλήνων και ξένων αρχιτεκτόνων στην έκθεση αναφέρεται στην αλληλεπίδραση που ο τουρισμός υποστηρίζει, την αντιπαραβολή της αντίληψής μας για τον εαυτό μας με εκείνη που οι άλλοι, οι ξένοι, έχουν για μας. Οι συμμετέχοντες αρχιτέκτονες/αρχιτεκτονικά γραφεία στο τμήμα των νέων έργων θα είναι οι Α. Αγγελιδάκης (Αθήνα), Tense Architecture Network (Αθήνα), Α. Αντονάς (Αθήνα), A. Βούγια-Π. Ησαΐας-Θ. Ησαΐας (Λονδίνο), Flux Office (Αθήνα), buergerkatsota architects (Αθήνα), Ζ. Κοτιώνης (Βόλος), ksestudio (Νέα Υόρκη), Μπερτάκη-Λουκοπούλου-Πανηγύρης (Αθήνα),
Η. Παπαγεωργίου/SO-IL (Νέα Υόρκη), M. Aires Mateus (Λισαβόνα), C. Diaz Moreno-E. Garcia Grinda (Μαδρίτη), HHF Architects (Βασιλεία), A. Zaera-Polo & M. Llaguno Architecture (Πρίνστον), Neri & Hu (Σανγκάη). Σύμβουλοι της ενότητας αυτής είναι οι Η. Ζέγγελης, Γ. Πανέτσος, Λ. Παπαδόπουλος.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 12/13, Μάιος-Ιούνιος 2014