για την Κική Καυκούλα

Το ταξίδι της Κικής στην αιωνιότητα της μνήμης οδηγεί σκέψη και συναίσθημα σε όλα όσα μας μετέδωσε, στις αρχές και στους στόχους που υπερασπίστηκε. Η  Κική δίδαξε γενιές αρχιτεκτόνων στη Θεσσαλονίκη  μαθαίνοντάς μας την ουσία της διαγνωστικής και σχεδιαστικής διαδικασίας του πολεοδομικού σχεδιασμού. Ως δασκάλα (στην ομάδα τότε του αείμνηστου Θαλή και μαζί με την Αλέκα – Γερολυμπου-), συνέβαλε καθοριστικά στην επιλογή πολλών από τους φοιτητές της  να εστιάσουμε το ενδιαφέρον μας στις πόλεις και στον αστικό σχεδιασμό. Της οφείλω το μεράκι γι’ αυτήν την ενδιάμεση κλίμακα που διατηρεί τη ματιά του αρχιτέκτονα πίσω από τη σκέψη του πολεοδόμου.

Μεράκι που μετέδιδε με την άνεσή της να «ενσωματώνει»  το φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον, από την κοινωνική του διάσταση  μέχρι τις υφές και τα χρώματα, από την κλίμακα της πόλης μέχρι εκείνη της γειτονιάς και του κτιρίου. Ήταν  μια πρώιμη πολεο-αρχιτεκτονική προσέγγιση που μας δίδαξε πόσο δυσδιάκριτα και ευαίσθητα είναι τα όρια μεταξύ αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας αρκετά πριν διεισδύσουν και στην Ελλάδα οι αντιλήψεις για τη συνέχεια αρχιτεκτονικής και αστικού σχεδιασμού.

Στο ΑΠΘ, στην Έδρα τότε της Πολεοδομίας Α’ του Θαλή Αργυρόπουλου, υπήρχε ένα δημιουργικό, ευχάριστο κλίμα άμιλλας, που διαφέρει πολύ από τις όποιες τεταμένες σχέσεις και ανταγωνισμούς στα Πανεπιστήμια.

Σε αυτή τη μικρή ακαδημαϊκή κοινότητα αναπτύσσονταν στενοί δεσμοί διδάσκοντα – διδασκόμενου. Ήταν η εποχή πριν από τη γενίκευση της ψηφιακής επικοινωνίας, μιλούσαμε ζωντανά, εργαζόμασταν σε χρόνους πολλαπλάσιους από τους σημερινούς αλλά μας συνέπαιρνε ο ενθουσιασμός. Η μαχόμενη πολεοδομία, οι προτάσεις συμμετοχικού σχεδιασμού και αυτενέργειας των κατοίκων στις γειτονιές και στους οικισμούς μας συγκινούσαν.

Ο σχεδιασμός τότε περνούσε μιαν εποχή αθωότητας, πριν πέσει στη απαξία του νεοφιλελεύθερου δήθεν-μεταμοντερνισμού και εκφυλιστεί με τη συγκεντροποίηση

και τις ιδιωτικοποιήσεις. Με σχέδια ισόρροπης χωρικής ανάπτυξης και αναδιανεμητικής χωροταξίας, με δράσεις συμμετοχικής οικιστικής ανάπτυξης και μαχόμενης πολεοδομίας.

Ανασύροντας εμπειρίες και μνήμες από την παρουσία της Κικής στον ακαδημαϊκό χώρο αλλά και τη μάχιμη συμβολή της στην ανάδειξη του κοινωνικού ρόλου της πολεοδομίας, αναδύεται μια δασκάλα πολιτικοποιημένη, ανήσυχη, καλλιεργημένη, με κοφτερό μυαλό, οικεία και ακέραιη, με συνέπεια λόγων και έργων, με δημιουργική κριτική διάθεση και χωρίς φανατισμό.

Ο συνδυασμός γνώσης και κρίσης που τη χαρακτήριζε, αποτέλεσε πρότυπο για τους νεώτερους. Η εικόνα της πολεοδομίας που προωθούσε συνομιλούσε με την τρέχουσα πρακτική στη χώρα αλλά ήταν πιο κοντά στα οράματα, στις προτάσεις και στις διαμαρτυρίες των αρχιτεκτόνων, στα οράματα της αναδιανομής του πλούτου και της βελτίωσης των όρων ζωής κοινωνικά και χωρικά στον αντίποδα, συνήθως, της σύγχρονης άσκησης της πολεοδομίας στην Ελλάδα..

Παρατηρώντας και καταγράφοντας τα νέα φαινόμενα στον αστικό χώρο, ανοικτή στις νέες ιδέες, πομπός και δέκτης της αρχιτεκτονικής της πόλης, γαλούχησε νέους πολεοδόμους και πρόσφερε πολλά στην εκπαίδευση και στην έρευνα. Ήταν αγαπητή στους μαθητές της και δίδασκε ενθαρρύνοντάς τη δημιουργική τους συμμετοχή.

Αναπολώντας όλα όσα μετέδιδε και υπερασπίστηκε για την ολοκληρωμένη προσέγγιση του σχεδιασμού και προσεγγίζοντας κριτικά τη σημερινή του πραγματικότητα, συνειδητοποιεί κανείς  την απώλεια αλλά και την παρακαταθήκη της Κικής για τις σημερινές αλλά και τις μελλοντικές γενιές των αρχιτεκτόνων / πολεοδόμων.

Οι άνθρωποι είναι οι μνήμες μας.

Μαρία Φραντζή