Στιγμιότυπο απο την ανοικτή συζήτηση στο πλαίσιο της έκθεσης mateЯeality | 25 under 25

Γράφουν οι Archstudies.gr
Είναι σαφές πως τα τελευταία χρόνια η εξέλιξη και εδραίωση των ψηφιακών µέσων και εργαλείων, καθώς και οι νέες σχεδιαστικές θεωρήσεις και πρακτικές, σε διεθνές επίπεδο, όρισαν ένα νέο πλαίσιο στο οποίο καλείται πλέον να ανταποκριθεί ο αρχιτέκτονας. Ωστόσο τελευταία και ειδικότερα στη χώρα µας η εκτυλισσόµενη οικονοµική και ανθρωπιστική κρίση καθιέρωσαν πλέον τον κοινώς αποδεκτό χαρακτηρισµό της νέας οικοδοµής ως «είδους προς εξαφάνιση», ενώ ταυτόχρονα φαίνεται πως αναδύεται µια νέα πρακτική, εξαρτηµένη από τις παραπάνω ειδικές συνθήκες, η οποία ωστόσο δεν παύει να ενδιαφέρεται για τις διεθνείς εξελίξεις. Καταγράφεται εποµένως µια µετατόπιση του ρόλου του αρχιτέκτονα από αυτόν του κτίστη-δηµιουργού του χώρου σε αυτόν του διαχειριστή, του σχολιαστή ή ακόµα και του υποκινητή [1] των δράσεων εντός του· στάσεις απέναντι στο χώρο που στο σύνολό τους προκύπτουν τελικά από την ανάγκη και τη θέληση για βαθύτερη κατανόησή του.
Αυτή η «έκτακτη» συνθήκη στην οποία κλήθηκε να προσαρµοστεί η Αρχιτεκτονική συνέβαλε αφενός στην άνθηση της ερευνητικής και εκπαιδευτικής διαδικασίας, η οποία εστιάζεται στην παραγωγή αρχιτεκτονικής γνώσης, και αφετέρου στη διεύρυνση των αυστηρών και σαφών ορίων της αρχιτεκτονικής πρακτικής, όπως αυτά είχαν καθιερωθεί τις προηγούµενες δεκαετίες. Έτσι, βλέπουµε να αναπτύσσονται τελευταία διάφορες τάσεις µε βασικό αντικείµενο όχι την κατασκευή του ίδιου του χώρου, αλλά την εν δυνάµει παραγωγή του. Οι τάσεις αυτές εκφράζονται είτε µε τη µορφή εργαστηρίων (workshops) είτε µέσω πρακτικών έρευνας µέσω του σχεδιασµού (research by design) που υιοθέτησαν ορισµένα αρχιτεκτονικά σχήµατα. Παράλληλα, µια σειρά φορέων, θεσµικών και µη, αναλαµβάνουν πρωτοβουλίες γύρω από αντίστοιχα ζητήµατα διερεύνησης του χώρου της πόλης, παρακινώντας πολίτες να συµµετάσχουν, είτε µέσω κύκλων διαλέξεων ή οµιλιών, είτε µέσω πιο ενεργών δράσεων, συνήθως εθελοντικού χαρακτήρα, όπως εξωραϊστικές δράσεις ή ακόµα και αναπλάσεις δηµόσιων ή «ηµιδηµόσιων» χώρων. Φαινόµενα όπως τα παραπάνω αποτελούν ανεπίσηµες πρακτικές, οι οποίες υπονοούν για πολλούς την υποβάθµιση του ρόλου του αρχιτέκτονα από τη θέση του «ειδήµονα», ενώ αναδεικνύουν ταυτόχρονα νέες δυναµικές συλλογικής «διευθέτησης» (agencement) του χώρου.[2] Πιο συγκεκριµένα, καταγράφεται πλέον τεράστια αύξηση των οµάδων «ακτιβιστικού» χαρακτήρα που δρουν και επεµβαίνουν στον δηµόσιο χώρο της πόλης, ενώ αντιστοίχως πολλαπλασιάζονται οι ψηφιακές πλατφόρµες-ιστοσελίδες που δραστηριοποιούνται στον άυλο κόσµο του διαδικτύου, ενισχύοντας την επικοινωνία της αρχιτεκτονικής µε το ευρύτερο κοινό.
Λαµβάνοντας υπόψη όλα τα παραπάνω, εύλογα προκύπτουν ερωτηµατικά σχετικά µε τη φύση των εν λόγω δραστηριοτήτων, καθώς και τη σχέση και την επιρροή τους προς την ίδια την Αρχιτεκτονική. Στο σηµείο αυτό, επιχειρώντας να ενταχθούµε ενεργά στο περιγραφόµενο «ρευστό» τοπίο, και εν συνεχεία να προσεγγίσουµε τις διάφορες προκλήσεις και αντιφάσεις που αναδύονται εντός αυτού, παραθέτουµε κάποιες σκέψεις αλλά και την ίδια την προσωπική µας εµπειρία-πρακτική ως αποτέλεσµα της διάδρασης µε τον αναδυόµενο αυτό χώρο.

Ως νέοι αρχιτέκτονες εντοπίσαµε ήδη από τα φοιτητικά µας χρόνια (µόλις το 2011) αφενός τη «µετάβαση» της αρχιτεκτονικής κοινότητας προς την άυλη ψηφιακή σφαίρα του διαδικτύου και αφετέρου τη µειωµένη προβολή του αρχιτεκτονικού έργου που παράγεται σε προπτυχιακό και µεταπτυχιακό επίπεδο. Η διαφαινόµενη αδυναµία των ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων να καλύψουν πλήρως τις ανάγκες ανάδειξης του έργου τους µέσω έντυπου ή ηλεκτρονικού υλικού και η απουσία εξειδικευµένης αρθρογραφίας για αυτή την αρχιτεκτονική παραγωγή αποτέλεσαν την κεντρική αφορµή για τη δηµιουργία της οµάδας, και στη συνέχεια της ψηφιακής πλατφόρµας Archstudies.gr, η οποία υλοποιούσε τον ανάλογο στόχο· την προβολή δηλαδή αυτού του τόσο σηµαντικού δηµιουργικού κοινού νέων αρχιτεκτόνων, και κατ’ επέκταση την επικοινωνία της αρχιτεκτονικής µε ένα διευρυµένο κοινό, εκτός του στενού αρχιτεκτονικού/ακαδηµαϊκού κύκλου. Υπό αυτό το πρίσµα, έχοντας πλήρη αντίληψη τόσο των συνθηκών της διαµορφωµένης –σε κρίση– αγοράς εργασίας όσο και των νέων δυναµικών που διαµορφώνονται µε την αξιοποίηση των νέων τεχνολογιών, προσπαθήσαµε να δηµιουργήσουµε µια ευέλικτη δυναµική δοµή, που θα τροφοδοτεί και θα τροφοδοτείται διαρκώς από το παραγόµενο έργο εντός των διαφόρων ακαδηµαϊκών ιδρυµάτων τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Το συλλογικό αυτό αρχείο, που δηµιουργείται και διατίθεται ελεύθερα, ενηµερώνεται παράλληλα για όσα συµβαίνουν στο χώρο σε παγκόσµιο επίπεδο, καταγράφοντας τις εκτυλισσόµενες τάσεις και εξελίξεις στο χώρο τόσο της αρχιτεκτονικής όσο και του ντιζάιν. Βασική µας επιδίωξη αποτελεί η παραγωγή ενός ψηφιακού χώρου για την ελεύθερη ανταλλαγή πληροφορίας και ιδεών, που θα οδηγήσει τελικώς στην παραγωγή νέας γνώσης µέσα από τη γνωριµία και την αλληλεπίδραση των διαφορετικών προσεγγίσεων.

Στο πλαίσιο αυτό, επιχειρώντας να σκιαγραφήσουµε στο σήµερα το προφίλ του αρχιτέκτονα, αντιλαµβανόµαστε τη σταδιακή µετατόπισή του από τον «ειδικό» προς νέα µοντέλα που βασίζονται στη συνεργασία και την επικοινωνία, µε µια διάθεση αυτονόµησης από έναν κεντρικό άνωθεν έλεγχο, ο οποίος χαρακτήριζε µέχρι πρότινος την παραγωγή του χώρου. Παράλληλα, γίνεται σαφές πως η ελεύθερη πρόσβαση στην πληροφορία και οι δυνατότητες που δίνουν τα ψηφιακά µέσα δικτύωσης επαναπροσδιορίζουν τελικά το ρόλο του σχεδιαστή/αρχιτέκτονα, ο οποίος όχι µόνο δύναται να ενταχθεί πλέον στη σφαίρα του διεθνούς δηµιουργικού γίγνεσθαι, αλλά κι επανεφευρίσκει το ρόλο του εντός του κοινωνικού συνόλου και της αρχιτεκτονικής κοινότητας, σε µια νέα σχέση αλληλεπίδρασης όπου κρίνει και κρίνεται διαρκώς.

Σηµειώσεις
1. Νίκος Αναστασόπουλος, «Η αρχιτεκτονική, το πολιτικό και ο Lebbeus Woods», περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 14-15, 2014, σελ. 15.
2. Δηµήτρης Παπαλεξόπουλος, Ψηφιακός τοπικισµός, Libro, Αθήνα 2006, σελ. 101.

Η οµάδα του Αrchstudies.gr αποτελείται από τους Γροζόπουλο Δηµήτρη, Κασιµάτη Ευθυµία, Πολυµενίδη Μιχάλη, Χαρίδη Αλέξανδρο

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην Περιοδική έκδοση “αρχιτέκτονες”, τεύχος 16, Οκτώβριος 2015