Καισαριανή 22: Ιστορίες και Προτάσεις

Η πρωτοβουλία Καισαριανή 22: Ιστορίες και Προτάσεις στοχεύει στην ανάπτυξη νέων τυπολογιών κατοίκησης, μοντέλων συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης του ιστορικού ιστού και των τυπικών μονάδων της προσφυγικής προνοιακής στέγασης, καθώς και σε προτάσεις νέων συλλογικών υποδομών για το σύνολο της γειτονιάς. Ειδική μέριμνα δίνεται στην ανασκόπηση και προβολή της κληρονομιάς του προσφυγικού πληθυσμού στην κοινωνική, πολιτιστική και πολιτική ιστορία του τόπου, καθώς και της εγγραφής τους σε χωρικά και σχεδιαστικά πρωτόκολλα.

Το έργο παρουσιάζει τα αποτελέσματα του τριετούς πρότυπου μοντέλου έρευνας και σχεδιασμού που αναπτύχθηκε ως συνεργασία του μεταπτυχιακού προγράμματος Projective Cities της Αρχιτεκτονικής Σχολής Architectural Association του Λονδίνου, με το Τμήμα Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Αποτελείται από τρεις βασικούς άξονες — έκθεση, έκδοση και συνέδριο — καθώς και σειρά δράσεων στη γειτονιά. Αυτά πραγματοποιούνται ως μέρος των προγραμματισμένων εκδηλώσεων για την επέτειο συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή και το Διαρκές Ανοιχτό Συνέδριο «100 Χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή», που διοργανώνει ο Δήμος Καισαριανής από τον Σεπτέμβριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 2022.

Η έκθεση αποτελείται από διακριτά τμήματα. Ιστορικά τεκμήρια και εκδόσεις, κάποια ιδιαίτερα σπάνια, εικονογραφικό υλικό από το αρχείο του Δήμου και άλλα Ιδρύματα, παρουσιάζονται και συνομιλούν με τις νέες προτάσεις, οι οποίες βρίσκονται χωρικά απέναντί τους. Στο διαγώνιο τραπέζι που διατρέχει το σύνολο του χώρου, τοποθετούνται δύο μακέτες της Καισαριανής — οι οποίες αποτυπώνουν τον αστικό ιστό της το 1962, καθώς και τη μορφή της σήμερα (2022) — μαζί με κείμενα, φωτογραφίες και χάρτες της πολεοδομικής ιστορίας της πόλης. Στο βάθος, μια σύνθετη, πολυθεματική, εικαστική εγκατάσταση, παρουσιάζει και επικοινωνεί εμβληματικές στιγμές, τόπους, και πρόσωπα της Καισαριανής, αναγνωρίζοντας έτσι τον τόπο ως αποτέλεσμα μιας αμοιβαίας διαμόρφωσης και ανοιχτής σχέσης μεταξύ υλικού και κοινωνικού, σχεδιασμού και καθημερινών πρακτικών. Αρχιτεκτονικά προπλάσματα σε διαφορετικές κλίμακες εμφανίζουν χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά τοπόσημα της ιστορίας της γειτονιάς: από την αρχική συνθήκη έκτακτης ανάγκης στις σκηνές, στις μονάδες κρατικής πρόνοιας εμπλουτισμένες από τακτικές αυτοστέγασης, μέχρι τη συστηματική προνοιακή στέγη των μεσοπολεμικών και μεταπολεμικών δεκαετιών και το πρώτο σχολείο, σχεδιασμένο από τον Κώστα Σγούτα. Η έκθεση συνοδεύεται από χρονοδιάγραμμα το οποίο τοποθετεί σημαντικές ιστορικές στιγμές στο τοπικό και παγκόσμιο συγκείμενό τους, επιτρέποντας στους επισκέπτες/τριες να περιηγηθούν στο υλικό και να δημιουργήσουν δικές τους συνδέσεις.

Το σύνολο της ερευνητικής και σχεδιαστικής προσπάθειας στοχεύει στη διαμόρφωση ενός πιλοτικού προγράμματος, με παραδειγματικό κέντρο τον Δήμο Καισαριανής, και πιθανώς και άλλους δήμους με αντίστοιχη ιστορία. Ένα τέτοιο έργο, με ευθύνη των αυτοδιοικητικών αρχών και της τοπικής κοινωνίας, θα μπορούσε να εφαρμοστεί στον πραγματικό χώρο της πόλης και της γειτονιάς, μέσα από σχεδιαστικές προτάσεις κοινωνικής αειφορίας και περιβαλλοντικής δικαιοσύνης και βιωσιμότητας, οι οποίες θα αναδεικνύουν το προσφυγικό χωρικό απόθεμα και τη συμβολή του αρχιτεκτονικού και αστικού σχεδιασμού στην πολιτιστική κληρονομιά των προσφυγικών οικισμών, τόσο τοπικά όσο και εν γένει στον Ελλαδικό χώρο.

Συνεργαζόμενοι Φορείς

Δήμος Καισαριανής, Πανεπιστήμιο Κύπρου – Τμήμα Αρχιτεκτονικής, Architectural Association – School of Architecture.

Επιμέλεια, Έρευνα, Υπεύθυνοι προγράμματος

Κωνσταντίνος Αβραμίδης, Πλάτων Ησαΐας, Όλγα Μπαλαούρα.

Σχεδιασμός Επικοινωνίας, Έκδοσης

Post-Spectacular Office.

Υποστήριξη

Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κύπρου