Λειτουργία των ΕΠΑΕ - Πλαίσιο θέσεων
Α.Π. 41317, Αθήνα 12 Οκτωβρίου 2010
Προς:
Τα μέλη των ΕΠΑΕ
Θέμα: «Λειτουργία των ΕΠΑΕ – Πλαίσιο θέσεων»
Σε κάθε συζήτηση που αναφέρεται στο σημερινό αρχιτεκτονικό έργο αναφέρονται οι έννοιες «συνέχεια», «αντίθεση», «ανανέωση», «μεταμόρφωση», «εξέλιξη». Το κεντρικό ζητούμενο είναι, συνειδητοποιώντας το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο όπου λειτουργεί το σύγχρονο αρχιτεκτονικό έργο, να δίνονται απαντήσεις σε θέματα όπως: τι συνεχίζει, πώς μεταμορφώνεται, ποια παράδοση διακόπτει, ποιοι παράγοντες επηρεάζουν την κλίμακά του, ποιες αντιλήψεις καθορίζουν το λειτουργικό του πρόγραμμα, τι εκφράζει και πόσο έντονα σηματοδοτεί την ιστορία της εποχής του. Οι ΕΠΑΕ, ως μηχανισμοί ελέγχου, οφείλουν να απαντούν ολοκληρωμένα στα παραπάνω.
Σ’ ότι αφορά στη θεσμοθέτηση και τη λειτουργία των επιτροπών, επισημαίνονται τα παρακάτω θέματα – αρχές:
- Οι ΕΠΑΕ θεσπίζονται κατ’ επιταγή των άρθρων 3 και 4 του ΓΟΚ, περί πολεοδομικού και αρχιτεκτονικού ελέγχου και προστασίας της φυσικής και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
- Το άρθρο 3 αναφέρεται στο αντικείμενο ελέγχου των ΕΠΑΕ, στη συγκρότησή τους και στον τρόπο ελέγχου των μελετών. Υπουργικές αποφάσεις όπως η 31252/87 και η 43424/88 εξειδικεύουν τον τρόπο ελέγχου και διασφαλίζουν την ελευθερία έκφρασης του αρχιτέκτονα μελετητή.
Το άρθρο 4 αναφέρεται στην υποχρέωση ένταξης και ενσωμάτωσης των κατασκευών στον αναπτυξιακό σχεδιασμό και το πολιτιστικό περιβάλλον, όπως επιβάλλουν οι διεθνείς συνθήκες - συμβάσεις που έχει υπογράψει η χώρα μας και υποχρεούται να τηρεί. Συγκεκριμένα: για την Αρχιτεκτονική Κληρονομιά τη συνθήκη Γρανάδας (1985- Ν.2039/92) και για την Αρχαιολογική Κληρονομιά τη συνθήκη της Μάλτας (1992-Ν.3378/05). Τα επιστημονικά κείμενα αναφοράς είναι ο Χάρτης των Αθηνών (1931), ο Χάρτης της Βενετίας (1964) και η Διακήρυξη Άμστερνταμ (1975).
Στις συμβάσεις αυτές, πέραν των άλλων, ορίζεται σαφώς ότι το περιβάλλον είναι φυσικό και ανθρωπογενές (πολιτιστικό) και, παρά την συμβατική παραδοχή της διάκρισης των δύο αυτών προσεγγίσεων, αποτελεί ενιαίο σύνολο. Το πολιτιστικό περιβάλλον αποτελείται από την Ακίνητη, την Κινητή και την Άυλη κληρονομιά. Η Ακίνητη κληρονομιά αποτελείται από την Αρχιτεκτονική και την Αρχαιολογική.
Ο ορισμός της Αρχιτεκτονικής Κληρονομιάς, σύμφωνα με το Ν.2039/92, (συνθήκη της Γρανάδας), θεωρείται ότι περιλαμβάνει τα ακόλουθα ακίνητα αγαθά:
- Τα μνημεία: κάθε κατασκευή ιδιαίτερα σημαντική λόγω ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, κοινωνικού ή τεχνικού της ενδιαφέροντος, συμπεριλαμβανομένων των εγκαταστάσεων ή διακοσμητικών στοιχείων, που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της.
- Τα αρχιτεκτονικά σύνολα: ομοιογενή σύνολα αστικών ή αγροτικών κατασκευών, σημαντικών λόγω του ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, κοινωνικού ή τεχνικού τους ενδιαφέροντος, συναφή μεταξύ τους ώστε να σχηματίζουν ενότητες, που να μπορούν να οριοθετηθούν τοπογραφικά.
- Οι τόποι: σύνθετα έργα του ανθρώπου και της φύσης, εν μέρει κτισμένα, τα οποία αποτελούν εκτάσεις τόσο χαρακτηριστικές και ομοιογενείς, ώστε να μπορούν να οριοθετηθούν τοπογραφικά και τα οποία είναι σημαντικά λόγω του ιστορικού, αρχαιολογικού, καλλιτεχνικού, επιστημονικού, κοινωνικού και τεχνικού τους ενδιαφέροντος.
Με βάση τους παραπάνω ορισμούς, καθίσταται σαφές ότι:
- Κάθε μορφή αρχιτεκτονικής δημιουργίας, σύγχρονη, παραδοσιακή, έντεχνη ή λαϊκή, είναι στοιχείο του φυσικού και του πολιτιστικού περιβάλλοντος.
- Οι τάσεις και τα αρχιτεκτονικά ρεύματα, είτε επιλέγουν τον απόλυτο σεβασμό στο υπάρχον πρότυπο αρχιτεκτονικής έκφρασης, χωρίς να το μιμούνται, είτε επιλέγουν την προβολή και την ενσωμάτωση μέσα από την αντίθεση. Τότε, όταν εκφράζονται με συνέπεια, είναι αποδεκτά και μπορούν να ενταχθούν σε διαμορφωμένο πολιτιστικό περιβάλλον.
- Αρχαιολογικό ενδιαφέρον και έλεγχος εμφανίζεται μόνον στις περιπτώσεις αρχαιολογικής έρευνας και ανασκαφής.
ΥΠΟΒΟΛΗ ΜΕΛΕΤΩΝ
Διαδικασία Προελέγχου
Η ΕΠΑΕ, με βάση το ισχύον θεσμικό καθεστώς, έχει δικό της πρωτόκολλο και μπορεί να ελέγχει, σε κάποιες περιπτώσεις και πριν τον έλεγχο ΓΟΚ, και να βοηθάει τον μελετητή (ιδιαίτερα σε περιπτώσεις ευαίσθητων περιοχών) σε θέματα τοποθέτησης κτηρίων (διασπορά ή όχι, επιχώσεις – εκσκαφές) ειδικών μορφολογικών απαιτήσεων, διάσπασης όγκων κλπ… Ελάχιστοι συνάδελφοι όμως επιλέγουν τη διαδικασία του προελέγχου, θεωρώντας ίσως ότι οδηγεί σε υποψιασμό και ενδελεχέστερη εξέταση του θέματός τους. Η εμπειρία έχει αποδείξει ότι ο τυπικός έλεγχος πληρότητας δεν εξασφαλίζει όλα τα απαραίτητα για τον έλεγχο της ΕΠΑΕ στοιχεία. Όταν προηγείται ο έλεγχος ΕΠΑΕ υποβάλλονται τελικά περισσότερα στοιχεία – πληροφορίες για το ευρύτερο περιβάλλον όπου εντάσσεται το κτίσμα και αποφεύγονται φαινόμενα ελλιπούς παρουσίασης ή/και παραποίησης στοιχείων (σχέση φυσικού – διαμορφωμένου εδάφους κλπ.). Συχνά λοιπόν οδηγούμαστε σε καλύτερο αποτέλεσμα από τις περιπτώσεις που η λύση έρχεται μετά τον έλεγχο ΓΟΚ, με «κατευθυνόμενα» συχνά αιτήματα παρεκκλίσεων και οι αλλαγές που προτείνουμε δημιουργούν συνθήκες έντασης ιδιαίτερα όταν οδηγούν σε επανέλεγχο και καθυστέρηση της έκδοσης της αδείας οικοδομής.
Διαδικασία Ελέγχου
- Οι μελέτες που υποβάλλονται στην ΕΠΑΕ πρέπει να έχουν ελεγχθεί από πλευράς ΓΟΚ από τον μηχανικό εφαρμογής. Κατά την διάρκεια της συνεδρίασης ουδεμία αναφορά σε θέματα ΓΟΚ θα γίνεται και θα απασχολεί τα μέλη. Σε περίπτωση που ο εκπρόσωπος της πολεοδομίας έχει αμφιβολίες για τον έλεγχο ΓΟΚ που έχει προηγηθεί, αποσύρει το θέμα με εσωτερική υπηρεσιακή διαδικασία.
- Στο φύλλο ελέγχου της μελέτης, που παραπέμπει στην ΕΠΑΕ, πρέπει σαφώς να αναγράφονται οι λόγοι που απαιτούν την εξέταση του θέματος.
- Τα σχέδια πρέπει να είναι πλήρη, να αποδίδουν σωστά την αρχιτεκτονική πρόταση και να εμφανίζουν με σαφήνεια τα σημεία για τα οποία απαιτείται έγκριση της επιτροπής.
- Η τεχνική αιτιολογική έκθεση, συνδυαζόμενη πιθανά με όποιο άλλο εκφραστικό μέσο επιλέξει ο μελετητής, οφείλει να περιγράφει σαφώς το αντικείμενο, να εξηγεί την αρχιτεκτονική του άποψη και να αναφέρεται με σαφήνεια στις ζητούμενες εγκρίσεις. Παράλληλα πρέπει να τεκμηριώνει την ένταξη και ενσωμάτωση της πρότασης στο φυσικό - πολιτιστικό - πολεοδομικό περιβάλλον, στο πνεύμα των άρθρων 3 και 4 του ΓΟΚ, του Ν.2039/92 και του Ν.3378/05, δηλαδή των διεθνών συμβάσεων που ισχύουν, ώστε να προσδιορίζεται η αρχιτεκτονική προσέγγιση που επιλέγεται.
Η ΕΠΑΕ ελέγχει :
- Την πληρότητα του σχεδιασμού και την απόδοση του αντικειμένου της μελέτης.
- Την τεκμηρίωση της ένταξης και πολιτισμικής ενσωμάτωσης στην αιτιολογική έκθεση.
- Την τεκμηρίωση των αιτουμένων εγκρίσεων στην αιτιολογική έκθεση.
- Τη συνέπεια της αρχιτεκτονικής πρότασης σε σχέση με την άποψη του μελετητή.
ΤΑ ΜΕΛΗ ΕΚΠΡΟΣΩΠΟΙ ΤΟΥ ΣΑΔΑΣ – ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑΣ ΕΝΩΣΗΣ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ:
- Λειτουργούν ως θεματοφύλακες του πλαισίου θέσεων που αναφέρθηκε, σύμφωνα με τους κανόνες της αρχιτεκτονικής ως επιστήμης και ως τέχνης.
- Ενημερώνουν τον ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ και την αρμόδια μόνιμη επιτροπή του σε θέματα – αποφάσεις μείζονος ενδιαφέροντος.
- Για κρίσιμα θέματα, που ενέχουν δυσκολίες τοποθέτησης ή/και διάσταση απόψεων, προτείνουν αναβολή και ζητούν άμεσα την γνώμη της επιτροπής υποστήριξης του ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ.
- Υποβάλλουν στον ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ ετήσια έκθεση για το έργο της επιτροπής.
- Επιλέγουν, με σύμφωνη γνώμη των μελετητών, ενδιαφέρουσες προτάσεις για συμμετοχή σε έκθεση - αρχιτεκτονικό διαγωνισμό υπό την αιγίδα του ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ.
Δεοντολογικά, οι εκπρόσωποι του ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ στις ΕΠΑΕ:
- Φροντίζουν για την εναλλαγή τακτικών και αναπληρωματικών μελών.
- Ενημερώνουν τον ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ σε κάθε περίπτωση που φέρνουν προσωπικό τους θέμα στην ΕΠΑΕ.
- Ενημερώνουν τον ΣΑΔΑΣ – ΠΕΑ σε περίπτωση ισοψηφίας και λήψη απόφασης με την διπλή ψήφο του προέδρου.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία.
Για το Διοικητικό Συμβούλιο
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΛΥΡΟΥΔΙΑΣ
Η ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΡΜΠΑΝΑ