Αρχιτέκτονες, Πρυτανεία και Αρχιτεκτονική Χανίων
Α.Π. 33963, Αθήνα 21 Σεπτεμβρίου 2005
Π ρ ο ς
Τα ΜΜΕ και Ημερήσιο Τύπο
Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ
Θέμα: Ημερίδα «Διαχείριση απορριμμάτων στην Αττική – Λύσεις ή αδιέξοδα»
Το συνημμένο κείμενο αποτελεί την εισήγηση του Προέδρου του ΣΑΔΑΣ - Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων κ. Π. Γεωργακόπουλου, στην Ημερίδα της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ανατολικής Αττικής με θέμα: «Διαχείριση απορριμμάτων στην Αττική – Λύσεις ή αδιέξοδα», που πραγματοποιήθηκε στο ΕΒΕΑ σήμερα.
Για το Διοικ. Συμβούλιο
Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ
Π. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Ο ΓΕΝ. ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Θ. ΠΑΠΠΑΣ
«Η ΑΘΗΝΑ ΕΙΝΑΙ ΑΛΛΟΥ»
Η εισήγηση μου χωρίζεται σε δύο ενότητες. Η πρώτη αφορά τη χωροταξική - περιβαλλοντική οργάνωση της Αττικής και η δεύτερη τις επιλογές διαχείρισης των απορριμμάτων και τις επιπτώσεις.
Οι πολιτικές – αναπτυξιακές επιλογές στη μεταπολεμική Ελλάδα, διαμόρφωσαν ένα αστικό μοντέλο όπου η Αθήνα εξαπλώθηκε με τρομερούς και ανεξέλεγκτους ρυθμούς.
Η συνεχής αύξηση του πληθυσμού και η συγκέντρωση δραστηριοτήτων στο πολεοδομικό συγκρότημα της πρωτεύουσας, εκφράστηκαν στο χώρο όχι μόνο με τις μεταλλαγές που σημειώθηκαν στο εσωτερικό του αστικού ιστού, αλλά και με τη συνεχή εξάπλωση προς την υπόλοιπη Αττική, με αποτέλεσμα τόσο την ενσωμάτωση αστικών πυρήνων που προϋπήρχαν αλλά και την κατάληψη του ευρύτερου χώρου από χρήσεις και δραστηριότητες άμεσα ή έμμεσα σχετιζόμενες με τις αστικές λειτουργίες.
Η συνεχής εξάπλωση σταδιακά διόγκωνε τους υπάρχοντες αστικούς πυρήνες, συμπλήρωνε τα κενά μεταξύ τους, με συνέπεια τα σημερινά εξωτερικά όρια του αστικού συγκροτήματος της πρωτεύουσας να καταλαμβάνουν το σύνολο της Αττικής.
Οι ρυθμοί αυτοί εξάπλωσης πυροδότησαν και πυροδοτούν πρωτοβουλίες οι οποίες στα πλαίσια ενός «ευάλωτου» και «σαθρού» πολιτικού περιβάλλοντος, κακοποίησαν το δημόσιο χώρο και καταστρατήγησαν το δημόσιο συμφέρον.
Επέφεραν σοβαρές αλλαγές στη δομή του εξωαστικού χώρου, χωρίς να υπάρχει συνολικό πλαίσιο σχεδιασμού, χωρίς γενική κατεύθυνση και οργάνωση, με συνέπεια τη συρρίκνωση του ελεύθερου χώρου, του πρασίνου και της γεωργικής γης.
Το τσιμέντο επεκτάθηκε αλόγιστα παντού, αναρριχήθηκε στους ορεινούς όγκους και κατέβηκε στις ακτές και στις θάλασσες.
Όλο αυτό ονομάστηκε «Ανάπτυξη» και «Αξιοποίηση», ενώ ήταν μια πρωτοφανής λεηλασία του αττικού τοπίου.
Χάσαμε κάθε «μέτρο» και υποκύψαμε στο γιγαντισμό.
Η Αττική με το 3% περίπου της συνολικής έκτασης της χώρας κατέληξε να φιλοξενεί το 40% του πληθυσμού, το 45% των βιομηχανικών δραστηριοτήτων, το 55% των Ι.Χ. αυτοκινήτων και το 50 % των υπηρεσιών.
Σήμερα πλέον μιλάμε για την Αττική με τον χαρακτήρα της «Μητροπολιτικής περιοχής» και με την έννοια της «Ανοικτής πόλης» των Αθηνών.
Ο χαρακτήρας της «Μητροπολιτικής περιοχής»συνδέεται όχι τόσο με το μέγεθος του αστικού χώρου που καλύπτει, αλλά με τον κυρίαρχο ρόλο που έχει πάνω σε θέματα κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Έχει εγκαταστάσεις και λειτουργίες οι οποίες δεν περιορίζονται στην τοπική κλίμακα, αλλά διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο σε εθνική κλίμακα.
Η έννοια της «Ανοικτής πόλης» καθορίζεται από την ενότητα των δράσεων και των προβλημάτων και την κυριαρχία του αστικού χώρου σε όλο το μέγεθος της Αττικής όπου πλέον όλα τα ζητήματα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται κάτω από τις κατευθύνσεις ενός ενιαίου και ολοκληρωμένου σχεδιασμού, δεδομένου ότι όποια χωρική αλλαγή σε κάθε επιμέρους τμήμα επηρεάζει το σύνολο της Αττικής.
Αυτή η «Ανοικτή πόλη των Αθηνών» γνωρίζουμε πολύ καλά πλέον ότι έχει συσσωρεύσει τεράστια προβλήματα και μεγάλο το κόστος των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και στο ανθρωπογενές και στο φυσικό περιβάλλον.
Η ανεξέλεγκτη ποσοτική μεγέθυνση κατάντησε αβίωτη και γεμάτη κάθε είδους ρύπανση τη ζωή μας.
Δεν είναι το θέμα της σημερινής Ημερίδας για να αναλύσουμε την ιστορική διαδρομή που φτάσαμε εδώ, ούτε μ΄ αυτή μου την εισήγηση μπορώ να σας αναλύσω τις μεθόδους ανάκαμψης.
Θα σας τονίσω όμως ότι η επιστημονική κοινότητα σε όλη την μεταπολεμική περίοδο που εξελίσσεται αυτό το μοντέλο έχει αναλύσει και έχει καταθέσει μέσα από δεκάδες μελέτες– Ημερίδες – διαλέξεις και συνέδρια, μεθόδους και προτάσεις αναστροφής των προβλημάτων αναβάθμισης του περιβάλλοντος και κανόνες βιώσιμης ανάπτυξης της Αττικής.
Από την πλευρά της πολιτείας όμως δυστυχώς έχουμε πλήρη αναντιστοιχία λόγων και έργων .
Έχουμε διαδοχικές προσεγγίσεις στο σχεδιασμό της πόλης ακόμη και από την περίοδο της ανασυγκρότησης, φτάνοντας μέχρι το ρυθμιστικό του ΄85, με το οποίο θεσμοθετήθηκε το πλαίσιο, τα μέτρα και οι κατευθύνσεις για την ανάπτυξη της Αττικής και ιδρύθηκε και ο Οργανισμός Αθήνας, ως αρμόδιος φορέας για την εξειδίκευση και υλοποίηση του ρυθμιστικού.
Έχουμε στη συνέχεια Ζώνες οικιστικού ελέγχου
Ζώνες προστασίας ορεινών όγκων
Ζώνες προστασίας ρεμάτων.
Όλα τα παραπάνω η ίδια η πολιτεία τα ανέτρεψε, τα κατέστρεψε, τα κατακερμάτισε. Δεν σεβάστηκε ποτέ ότι η ίδια θεσμοθέτησε, για την βιωσιμότητα της Αττικής, για τους κανόνες ανάπτυξης για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις των έργων της.
Ο Οργανισμός Αθήνας από κυρίαρχος φορέας σχεδιασμού, υλοποίησης και εξειδίκευσης κατάντησε εντολοδόχος του Υπουργείου Χωροταξίας και εκτελεστής πολιτικών επιλογών ανεξάρτητα και έξω από επιστημονική δεοντολογία, πολεοδομικού – χωροταξικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού.
Έτσι φτάσαμε το 2005 το εν ισχύ ρυθμιστικό του ΄85 να έχει πλήρης καταστρατηγηθεί να μην επικαιροποιείται για πολλά χρόνια τώρα και η αυθαιρεσία της πολιτείας με τις μεμονωμένες χωροθετήσεις κάθε είδους δράσεων και χρήσεων ουσιαστικά να υπονομεύει κάθε μορφή αναβάθμισης και βιώσιμης ανάπτυξης της Αττικής
Επειδή δεν θέλω να θεωρηθεί η άποψή μου αυτή ισοπεδωτική με την έννοια ότι δεν έγινε κανένα έργο και επιλογή σε θετική κατεύθυνση, θα σας αναλύσω τη σκέψη μου.
Θα αναφέρω και θα εξαιρέσω κατ’ αρχήν μία μεγάλη προσπάθεια που καταβάλουν οι Δήμοι και οι Κοινότητες στην υλοποίηση έργων μικρής κλίμακας για την ανακούφιση και αναβάθμιση της ποιότητας ζωής.
Στο επίπεδο όμως των μεγάλων έργων, των έργων υποδομής θέμα της κυρίαρχης Πολιτείας και των εκάστοτε κυβερνήσεων τα έργα που υλοποιούνται είναι έργα σημαντικά (βλέπε Αττική Οδός – Μετρό κλπ), που έρχονται όμως με μεγάλη καθυστέρηση από το σχεδιασμό των επιστημόνων και τη απαίτηση της κοινωνίας, για να ανακουφίσουν από προηγούμενες λανθασμένες πολιτικές επιλογές. Και που δυστυχώς ταυτόχρονα συνοδεύονται από νέες λαθεμένες πολιτικές επιλογές σε άλλα μείζονα ζητήματα.
Το γεγονός λοιπόν ότι η ίδια η Πολιτεία χωρίς σεβασμό στην επιστημονική κοινότητα, χωρίς σεβασμό στην κοινωνία επιλέγει πολιτικές χωρίς επιστημονική υποστήριξη τον 21ο αιώνα καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την βιωσιμότητα της Αττικής και επιταχύνει το καταστροφικό αδιέξοδο.
Κάτω από αυτή τη λογική την ίδια στιγμή που υλοποιεί μεγάλα έργα ανακούφισης (Αττική οδό – Μετρό) την ίδια στιγμή χωροθετεί οικισμό στο Ελληνικό, οικισμό στους Θρακομακεδόνες, εγκαταστάσεις στο Γουδί, εγκαταλείπει τον «Ελαιώνα» 9.000 στρέμματα στο έλεος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας και χωροθετεί χώρους υγειονομικής ταφής στην Αττική. Όλα αυτά χωρίς καμία επιστημονική στήριξη- θα έλεγα με την επιστημονική κοινότητα απέναντι.
Ας έρθουμε λοιπόν στη χωροθέτηση των χώρων υγειονομικής ταφής.
Αυτή έγινε χωρίς καμία μελέτη. Καμίας μορφή μελέτη: περιβαλλοντικών επιπτώσεων, χωροταξικού σχεδιασμού καταλληλότητας κλπ.
Χωρίς πρόβλεψη και ένταξη σε ένα ευρύτερο και συνολικό σχεδιασμό ούτε στο ρυθμιστικό προβλέπονται ούτε στις ΖΟΕ προβλέπονται ούτε στις ζώνες προστασίας.
Αποτελούν πολιτική επιλογή.
Το ερώτημα που τίθεται είναι: Υπήρξε και υπάρχει εναλλακτική λύση που να υποστηρίζεται επιστημονικά;
Απαντώ ευθέως ΝΑΙ.
- Πρώτον η μελέτη του ΕΣΔΚΝΑ για τη διαχείριση των απορριμμάτων που πραγματοποιήθηκε με υπευθυνότητα και με καθαρή επιστημονική προσέγγιση υπέδειξε την περιοχή της Ριτσώνας για χωροθέτηση του χώρου υγειονομικής ταφής.
- Δεύτερον όλες οι επιστημονικές έρευνες σε περίπτωση ολικής διαχείρισης των απορριμμάτων εντός της Αττικής αναφέρονται σε εναλλακτικές μορφές διαχείρισης και όχι στον ενταφιασμό.
Αντίθετα υπάρχουν μελέτες που αποδεικνύουν ότι οι χώροι υγειονομικής ταφής που έχουν επιλεγεί στην Αττική είναι παντελώς ακατάλληλοι.
Το ζήτημα είναι ότι, για του πολιτικά εκφρασμένου λόγου «τα σκουπίδια δεν εξάγονται», ενταφιάστηκε αντί για τα σκουπίδια μία ολόκληρη πολιτική Στρατηγική σχεδιασμού του ΕΣΔΚΝΑ.
Από τη μια μεριά η Αθήνα είναι η πρωτεύουσα όλου του έθνους που εισάγει κάθε μορφή δράσης και απορρίμματα όλης της χώρας την ίδια στιγμή δεν μπορεί να μεταφέρει τα σκουπίδια της 20 χλμ. έξω από την Αττική.
Ποια πολιτική σκοπιμότητα εξυπηρετήθηκε;
Σήμερα μετά την κατασκευή του νέου Αεροδρομίου και του λυμένος του Λαυρίου ολοκληρώθηκε η Άλωση της Αττικής. Αύριο μετά τη δημιουργία των χώρων υγειονομικής ταφής φυλακίζονται οι Αθηναίοι καθότι δε θα μπορούν να αναπνεύσουν ούτε βόρεια, ούτε νότια ούτε ανατολικά. Δεν κατάλαβαν τίποτα! Δυστυχώς πιστεύουν ότι η Αθήνα είναι αλλού και πείθονται από την πολιτεία να στραφούν ενάντια στις τοπικές κοινωνίες που μάχονται για εαυτούς και αλλήλους.
21/09/2005
Τάκης Γεωργακόπουλος