Ο Νίκος Δεσύλλας γεννήθηκε το 1926 στη Νεάπολη Κρήτης, τέσσερα χρόνια μετά τη Μικρασιατική τραγωδία. Πατέρας του ήταν ο κερκυραϊκής καταγωγής εισαγγελέας Σπύρος Δεσύλλας και μητέρα του η Ευαγγελία Αναγνωστοπούλου από τη Σμύρνη. Ήταν το τρίτο κατά σειρά από τα τέσσερα παιδιά τους. Η οικογένεια ακολουθούσε τον πατέρα στις διάφορες μεταθέσεις του — Καρπενήσι, Δράμα, Λάρισα, Πάτρα. Τα παιδιά άλλαζαν συνέχεια σχολεία στα ταραγμένα χρόνια του Μεσοπολέμου, μια εποχή μεγάλων απεργιών και αλλεπάλληλων πραξικοπημάτων από ένστολους «εθνοσωτήρες» που άνοιξαν τον δρόμο στη δικτατορία του Μεταξά (1936-1941).

Από μικρό παιδί είχαν διαφανεί βασικές ιδιότητες του χαρακτήρα του. Φίλεργος στο έπακρον, ορθολογιστής αλλά και πνεύμα ανήσυχο, ο Νίκος Δεσύλλας δεν δίσταζε να αλλάζει καταστάσεις. Σε ηλικία δώδεκα ετών εργαζόταν ως δακτυλογράφος σε δικηγορικά γραφεία φίλων της οικογένειας, καθώς ο πατέρας του τον προόριζε για νομικό. Με την εργασία του αυτή έμαθε από νωρίς να χειρίζεται καλά τον επιστημονικό λόγο.

Το 1940, ο αιφνίδιος θάνατος του πατέρα του αλλάζει δραματικά τη ζωή της οικογένειας. Ο ίδιος εγκαταλείπει τις γυμνασιακές σπουδές του, που θεωρούσε ανιαρές, για να εγγραφεί στην Σχολή Υπομηχανικών του τότε Μικρού Πολυτεχνείου, λίγες μέρες πριν από την κήρυξη του Ελληνοϊταλικού πολέμου.

Στα χρόνια της Κατοχής και της μεγάλης πείνας η οικογένεια αντιμετώπιζε πρόβλημα επιβίωσης. Ο Νίκος Δεσύλλας εργάστηκε στο εργοτάξιο του Περάματος όπου οι Γερμανοί κατασκεύαζαν τα τσιμεντένια πλοία με ημερομίσθιο μια μπομπότα (κατοχικό ψωμί από καλαμποκάλευρο). Το εργοτάξιο έκλεισε όταν το πρώτο πλοίο αμέσως μετά την καθέλκυση βυθίστηκε.

Τα βράδια, ενταγμένος μαζί με τα αδέρφια του στην Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζόμενων Νέων (ΠΕΑΝ) —μια ολιγάριθμη δημοκρατική αντιστασιακή οργάνωση με αρχηγό τον αποταχθέντα από τον Μεταξά αξιωματικό αεροπορίας Κώστα Περρίκο—, μετέφερε και μοίραζε προκηρύξεις ή έγραφε στους τοίχους συνθήματα κατά των Ναζί. Στην ομάδα τους συμμετείχαν και τα μικρότερα παιδιά της ηρωίδας της Αντίστασης Λέλας Καραγιάννη. Η ΠΕΑΝ έμεινε στην ιστορία της Κατοχής ως υπεύθυνη για την ανατίναξη της εθνικοσοσιαλιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ στις 20.9.1942.

Τα σκληρά βιώματα της Κατοχής, της Αντίστασης και του Εμφυλίου θα δυναμώσουν τον χαρακτήρα και θα αυξήσουν τη λαχτάρα του Δεσύλλα για δημιουργικό έργο. Σε αυτά τα βιώματα βασίζεται το ενδιαφέρον του για την κοινωνική διάσταση της αρχιτεκτονικής και το ενωτικό πνεύμα της συνδικαλιστικής του δράσης.

Ολοκληρώνοντας τις σπουδές του στο Μικρό Πολυτεχνείο το 1945, προσλαμβάνεται σε ηλικία 19 ετών στους Σιδηροδρόμους Πελοποννήσου (ΣΠΑΠ) και εργάζεται στην επίβλεψη ανακατασκευής των γεφυρών που είχαν ανατιναχθεί από τους Γερμανούς. Στους ΣΠΑΠ συνδέεται φιλικά με τους πολιτικούς μηχανικούς της Υπηρεσίας που τον προτρέπουν να δώσει εξετάσεις στην Αρχιτεκτονική Σχολή. Ιδιαίτερα θερμή ήταν η φιλία του με τον πολιτικό μηχανικό Άθω Δημουλά και την γυναίκα του Κική, μια φιλία που κράτησε για πάντα. Οι δύο αυτοί χαρισματικοί άνθρωποι —σημαντικότατοι ποιητές— τον έφεραν σε επαφή με τους δρόμους της ποίησης. Από το 1949 έως το 1951 υπηρετεί την στρατιωτική του θητεία.

Το 1952 εισάγεται στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ. Σπουδάζει εργαζόμενος παράλληλα στους Σιδηροδρόμους του Ελληνικού Κράτους (ΣΕΚ). Η δεκαετία του 1950 είναι μία περίοδος διεύρυνσης και εκσυγχρονισμού των αρχιτεκτονικών σπουδών προκειμένου να ανταποκριθούν στην ανάγκη ανασυγκρότησης της χώρας. Δίνεται έμφαση σε γνωστικά αντικείμενα που έχουν σχέση με την άσκηση του επαγγέλματος –κτιριολογία, αρχιτεκτονικές συνθέσεις, οικοδομική, πολεοδομία– που διδάσκονται από τον Κώστα Κιτσίκη, τον Κυπριανό Μπίρη, τον Αντώνη Κριεζή και τους επιμελητές τους. Κτιριολογικά θέματα της επικαιρότητας, όπως χώροι παιδείας και πολιτισμού, ξενοδοχεία, πολυκατοικίες, κτίρια γραφείων, νοσοκομεία κ.λπ., αξιολογούνται όχι μόνο με μορφολολογικά κριτήρια, αλλά κυρίως για τη λειτουργικότητα και την κατασκευαστική επάρκεια των επιλύσεών τους από τους σπουδαστές. Οι σπουδαστές αυτής της εποχής έχουν την ευκαιρία να αφομοιώσουν τις αρχές της μοντέρνας αρχιτεκτονικής και να καλλιεργηθούν αισθητικά από σπουδαίους δασκάλους: τον Παναγιώτη Μιχελή, τον Δημήτρη Πικιώνη και τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα.

Μετά την αποφοίτησή του, το 1957, επιλέγεται από τον Ευάγγελο Ρουσόπουλο και τον Ιωάννη Δεσποτόπουλο ως επιμελητής τους στην έδρα της Ειδικής Κτιριολογίας και Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων του ΕΜΠ. Από τη θέση αυτή θα παραιτηθεί το 1964, λόγω αυξημένων επαγγελματικών υποχρεώσεων.

Στους Σιδηροδρόμους του Ελληνικού Κράτους (ΣΕΚ / ΟΣΕ) παραμένει ως αρχιτέκτων μέχρι το 1980, οπότε και αποχωρεί με τον βαθμό του αρχιμηχανικού. Κατά την 23ετή θητεία του ασχολείται με την ανακαίνιση παλαιών σιδηροδρομικών σταθμών και τη μελέτη νέων. Χαρακτηριστικό έργο του της περιόδου αυτής είναι ο μικρός σταθμός Ξυλοκάστρου με φέροντα οργανισμό από σταυροειδή μεταλλικά υποστυλώματα ανοξείδωτου χάλυβα και πλάκες μπετόν αρμέ. [εικ. 5α-γ] Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εμπεριστατωμένη και μεγάλης επιρροής εισήγησή του το 1989 με τίτλο «Δυνατότητες αξιοποίησης και ανάπλασης των περιοχών των σιδηροδρομικών σταθμών στις μεγάλες πόλεις», η οποία δημοσιεύτηκε στα Τεχνικά Χρονικά (4/1993, σ. 9-11).

Το 1964 ο Νίκος Δεσύλλας παντρεύτηκε την αρχιτέκτονα Ελένη Γκούση. Συνεργάστηκαν σε πολύ λίγες μελέτες, ο καθένας ακολούθησε τη δική του πορεία. Απέκτησαν τέσσερα παιδιά: την πολιτικό μηχανικό Ευαγγελία, τον αρχιτέκτονα Γρηγόρη, τον τοπογράφο μηχανικό Σπύρο και τη ζωγράφο-απόφοιτο της ΑΣΚΤ Γεωργία.

Ο Νίκος Δεσύλλας, όπως οι περισσότεροι μαχόμενοι αρχιτέκτονες της γενιάς του, έχει μιλήσει σπάνια για τη δουλειά του. Οι απόψεις του όμως μπορούν να αποκωδικοποιηθούν από τα έργα του —συλλογικά και ατομικά— και από δημοσιεύεις ομιλιών και προτάσεών του για θέματα επαγγελματικά ή της επικαιρότητας, όπως ήταν ο αρχιτεκτονικός συνδικαλισμός, οι διαγωνισμοί και η προστασία του περιβάλλοντος.

Η λειτουργικότητα, η λιτότητα και ο δομισμός αποτελούν σταθερά γνωρίσματα της αρχιτεκτονικής του προσέγγισης σε τυπικά κτιριολογικά θέματα της εποχής — κτίρια εκπαίδευσης, γραφείων και μεταφορών, πολυκατοικίες κ.ά. Ο κατασκευαστικός κάναβος έχει πάντα οργανικό ρόλο στη διάταξη του χώρου και στην διαμόρφωση των όψεων. Υπέρμαχος της συλλογικής δουλειάς, ο Δεσύλλας αντλεί διδάγματα από τον φονξιοναλισμό του μεσοπολεμικού Μπάουχαους και δέχεται τη γόνιμη επίδραση σύγχρονων ρευμάτων των δεκαετιών του 1950 και 1960. Εμπνέεται κυρίως από τον μπρουταλισμό και τη δομιστική (στρουκτουραλιστική) προσέγγιση της Ομάδας των 10 (Team X), χαρακτηριστικό γνώρισμα της οποίας είναι ο κοινωνικός και πολεοδομικός ιδεαλισμός. Πιο σπάνια αξιοποιεί αρχές του Διεθνούς Στυλ.

Άνθρωπος με ισχυρή προσωπικότητα, ανεξάρτητο πνεύμα και έντονο ενδιαφέρον για τα κοινά, ο Δεσύλλας αγωνίστηκε με πάθος για την αναγνώριση του έργου των μηχανικών και τον ποιοτικό εκσυγχρονισμό της χώρας. Οι παρεμβάσεις του στον δημόσιο διάλογο ήταν πάντα καρπός νηφάλιας σκέψης για αποτελεσματική δράση. Ενδεικτικά αναφέρεται η ομιλία του σε επιστημονικό διήμερο του 1988 με θέμα την φιλόδοξη πρόταση του Δήμου Αθηναίων για την αναβάθμιση του κέντρου της Αθήνας. Στη διημερίδα αυτή ο Δεσύλλας θα μιλήσει με την πείρα «ενός ανθρώπου που … χρόνια τώρα … ακούει προγράμματα και εξαγγελίες, βλέπει καλοχρωματισμένα σχέδια και βλέπει ταυτόχρονα την διαρκή υποβάθμιση του περιβάλλοντος». Τόνισε ότι «είναι καιρός να γίνη κατανοητό ότι ο πολίτης επηρεάζεται και ενεργοποιείται από το παράδειγμα … Ο πολίτης βλέποντας την πρόνοια στα απλά καθημερινά του προβλήματα γίνεται πιο ευαίσθητος στο να συμμετέχει και να βοηθήση…». Χωρίς να αμφισβητεί την αξία του ολικού σχεδιασμού, υποστηρίζει πως «είναι σχεδόν εγκληματικό, χάριν αυτών των προγραμματισμών, που στο κάτω-κάτω διαρκώς εξαγγέλονται και διαρκώς αναβάλλονται, να εγκαταλείπονται παρεμβάσεις σε σημεία ή τμήματα της πόλης που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής και που σε κάθε περίπτωση δεν αντιστρατεύονται μια γενικότερη προσπάθεια, όποτε ήθελε αρχίσει, για την αναβάθμιση του περιβάλοντος.» (Δεσύλλας, Αξιολόγηση της πρότασης του Δήμου για το κέντρο της Αθήνας, 1988). Σε άλλο σημείο της ομιλίας του, που δημοσιεύτηκε δύο χρόνια αργότερα με τίτλο «Η αναγκαιότητα των μικρών μέτρων στην προστασία του περιβάλλοντος», εκφράζει τον προβληματισμό του για τις επιπτώσεις της διαλυτικής κριτικής: «Δεν θα αναλυθώ στη συνηθισμένη κριτική και στην κατα­νομή ευθυνών, όσο δημοφιλές και αν είναι αυτό στην Ελλάδα. Πιστεύω, άλλωστε, πως για ό,τι συμβαίνει σε ένα τόπο, όλοι έχουν το μερίδιο της ευθύνης τους. Ακόμη πιστεύω, πως η ανελέητη κριτική, όπως αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, έχει καταλυτικές ε­πιπτώσεις στην κοινωνική μας συμπεριφορά. Κοντεύου­με να πεισθούμε και να πείσουμε και τις νεότερες γε­νιές, πως είμαστε ένας λαός ανικάνων, που ποτέ δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα σωστό. Ακόμα κοντεύουμε να πεισθούμε και να πείσουμε, πως κάποιοι άλλοι λαοί σε Ανατολή, Δύση, Βορρά ή Νότο τα λύνουν πολύ εύκολα παρόμοια προβλήματα. Εγώ δεν πιστεύω πως συμβαίνει κάτι τέτοιο. Κάθε άλλο μάλιστα. Το θέμα, όπως είπα, έχει εξαντληθεί.» (Δεσύλλας, 1990, σ. 55-56)

Η είσοδος του Νίκου Δεσύλλα στον επαγγελματικό στίβο γίνεται σε μια εποχή αισιοδοξίας για τους αρχιτέκτονες και πολεοδόμους τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Τρεις μήνες μετά την αποφοίτησή του λαμβάνει μέρος, μαζί με τους συμφοιτητές του Δημήτρη Κονταργύρη, Αντώνη Λαμπάκι και Παύλο Λουκάκη, στον πανελλήνιο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό για την Πολυτεχνική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Μολονότι η φονξιοναλιστική πρόταση της τετραμελούς ομάδας κερδίζει το Α´ βραβείο, η μελέτη του έργου ανατίθεται στους αρχιτέκτονες που είχαν κερδίσει το Β´ βραβείο — τον καθηγητή του ΑΠΘ Πάτροκλο Καραντινό, τον καθηγητή του ΕΜΠ Γιάννη Λιάπη και τον Ηλία Σκρουμπέλλο. Ο ενθουσιασμός όμως των νέων αρχιτεκτόνων από την απροσδόκητη επιτυχία τους, τους παρακινεί να συγκροτήσουν μόνιμη μελετητική ομάδα —το Γραφείο Αρχιτεκτονικών Μελετών 19/57— με σκοπό την συμμετοχή σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Την εποχή εκείνη —τέλος δεκαετίας του ’50 και δεκαετία του ’60— οι πανελλήνιοι (ανοιχτοί) διαγωνισμοί ήταν ο συνήθης τρόπος επιλογής μελετητών για σημαντικά έργα του Δημοσίου και των Νομικών Προσώπων.

Σε διάστημα τριάντα τεσσάρων ετών (1957-1991) το Γραφείο Αρχιτεκτονικών Μελετών 19/57 πήρε μέρος σε περισσότερους από 40 διαγωνισμούς με μία έως τρεις λύσεις κάθε φορά και έτυχε πολλών διακρίσεων, μεταξύ των οποίων 15 πρώτα βραβεία, 16 δεύτερα και 6 τρίτα. Πέτυχε ακόμη και το πρωτόγνωρο: οι τρεις λύσεις που υποβλήθηκαν στον διαγωνισμό για τη Φοιτητική Εστία Θεσσαλονίκης κέρδισαν το α´ και το β´ βραβείο και έναν έπαινο! Οι περισσότερες διακρίσεις της τετραμελούς ομάδας ήταν σε κτίρια εκπαίδευσης (16), γραφείων (11) και νοσηλείας (5) του Δημοσίου.

Ο πρωταγωνιστικός ρόλος της ομάδας στους πανελλήνιους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς και τις μελέτες δημοσίων κτιρίων της περιόδου 1957-1976 οφείλεται στις κοινές αντιλήψεις, τις ικανότητες των τεσσάρων συμφοιτητών, τον πραγματισμό και τη μέθοδο της δουλειάς τους. Καθοριστικής σημασίας ήταν η εκτίμησή τους ότι περισσότερες πιθανότητες να κερδίσουν το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμούς κτιρίων συνήθους χρήσης έχουν οι προτάσεις με τα λιγότερα σφάλματα σε θέματα λειτουργίας. Την ελαχιστοποίηση των σφαλμάτων, που ήταν ένα από τα μυστικά των επιτυχιών της ομάδας στους διαγωνισμούς, ο Κονταργύρης την αποδίδει στη σκληρή, συλλογική κριτική κατά τη διάρκεια της αρχιτεκτονικής σύνθεσης. «Ήταν μια διαδικασία επίπονη (πολλές φορές εις βάρος της αισθητικής κυρίως ποιότητας των λύσεων), αλλά αποτελεσματική, αφού εξασφάλιζε διακρίσεις. Είχε, βέβαια, και το πικρό αντίτιμό της: την έλλειψη προσωπικού, αναγνωρίσιμου χαρακτήρα στα έργα μας».

Εκτός από τη συμμετοχή του σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς για κτίρια δημόσιας χρήσης, ο Δεσύλλας αγωνίστηκε για το κύρος του θεσμού ως πρόεδρος ή μέλος κριτικών επιτροπών πανελλήνιων και διεθνών διαγωνισμών (Μουσείου Ακρόπολης, EUROPAN 1998, EUROPAN 2000).

Η επιτυχία των Δεσύλλα – Κονταργύρη – Λαμπάκι – Λουκάκη στους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς έφερε και τις πρώτες σημαντικές δουλειές. Για την αντιμετώπισή τους ίδρυσαν, όπως αναφέρθηκε, το Γραφείο Αρχιτεκτονικών Μελετών 19/57 — 1957 ήταν το έτος αποφοίτησης των τεσσάρων ιδρυτικών μελών. Πολλές από τις προτάσεις τους που κέρδισαν πρώτο βραβείο συνεχίστηκαν με ανάθεση οριστικής μελέτης και επίβλεψης. Συν τω χρόνω προστέθηκαν και απευθείας αναθέσεις μελετών δημόσιων και ιδιωτικών έργων. Για την εκπόνηση της κάθε μελέτης οριζόταν από το γραφείο ένας ή δύο υπεύθυνοι. Έτσι οι τέσσερις αρχιτέκτονες είχαν και τη δυνατότητα προσωπικής έκφρασης.

Σε χειρόγραφο σημείωμα, που δόθηκε στον δημοσιογράφο Γ. Κάραλη το 2009, ο Κονταργύρης περιγράφει τη μέθοδο εργασίας του γραφείου ως εξής. Είχαμε, λέει, ένα «καθεστώς απόλυτης συλλογικότητας (κολεκτίβας: κοινές δουλειές – κοινά έξοδα, κοινά έσοδα, κοινή προβολή). Παίρναμε κάθε μήνα ένα είδος μισθού (ίδιο για όλους) και το υπόλοιπο έμενε στο κοινό ταμείο, για να δημιουργηθεί κεφάλαιο για τα έξοδα του γραφείου. Κάθε εξάμηνο ή κάθε χρόνο … γινόταν η διανομή των κερδών (ένα είδος μερίσματος). Πέραν, όμως, από αυτό υπήρχε και μια στενή –σχεδόν αποκλειστική– σχέση στις κοινωνικές μας δραστηριότητες και ένα είδος αμοιβαίας κριτικής για ενέργειές μας σε κοινωνικό επίπεδο … που θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την εύρυθμη λειτουργία του γραφείου…». Με τη διεύρυνση όμως του κύκλου εργασιών του γραφείου και τη διαφοροποίηση των ενδιαφερόντων των ιδρυτικών μελών του εμφανίστηκαν οι αδυναμίες αυτού του τρόπου δουλειάς: «Χαλάρωση της απόδοσης, διάχυση ευθυνών, διόγκωση των εξόδων λειτουργίας, αμοιβαία παράπονα κ.λπ. Έτσι, γύρω στο 1970 έγινε και η πρώτη αναθεώρηση του καθεστώτος της “κολεκτίβας” (ο πρώτος ρεβιζιονισμός). Συγκεκριμένα, κάθε δουλειά απέκτησε τον υπεύθυνο μελετητή της, ο οποίος είχε την πρώτη και τελευταία λέξη στην επεξεργασία και την πρόοδό της, χωρίς όμως να λείψει το στοιχείο της συλλογικής συμβουλευτικής κριτικής. Ο υπεύθυνος κάθε δουλειάς κρατούσε το 10%-20% των κερδών και έδινε τα υπόλοιπα στο κοινό ταμείο. Λίγα χρόνια μετά, για να συσφιχτεί η επαγγελματική σχέση και να καθιερωθεί ένα κίνητρο στον περιορισμό των εξόδων της κάθε εργασίας, έγινε μια αναθεώρηση: ο υπεύθυνος κάθε δουλειάς έδινε το 10-15% της ακαθάριστης αμοιβής στο γραφείο και κρατούσε τα υπόλοιπα. ‘Ετσι, τα έξοδα της δουλειάς τον αφορούσαν προσωπικά (ακόμη και η τυχόν ζημιά μιας δουλειάς». (Καραλής, 2009, σ. 18).

Το συλλογικό πνεύμα και η κοινωνική ευαισθησία του Γραφείου 19/57 στα δεκατρία πρώτα χρόνια της λειτουργίας του (1957-1975) παραπέμπουν σε επαγγελματικά σχήματα της εποχής, όπως ήταν η ομάδα Candilis-Josic-Woods η οποία συγκροτήθηκε το 1955. Η αποτελεσματικότητα του Γραφείου 19/57 δεν οφείλεται μόνο στον σωστό καταμερισμό εργασίας ή τις κοινές αντιλήψεις των τεσσάρων συμφοιτητών, αλλά και στα συμπληρωματικά προσόντα τους. Ο Nίκος Δεσύλλας υπήρξε ο Νέστωρ της ομάδας, η οποία χρωστά τη μακροημέρευσή της στο ενωτικό και πρακτικό πνεύμα του. Ο συνθετικός ορθολογισμός του Δημήτρη Κονταργύρη εναρμονιζόταν με την μορφολογική δεξιοτεχνία του Αντώνη Λαμπάκι και την πολεοδομική σκέψη του Παύλου Λουκάκη.

Τα πρώτα έργα του γραφείου που δημιούργησαν αίσθηση ήταν δύο φοιτητικές εστίες με υπεύθυνο μελέτης τον Κονταργύρη. Η Φοιτητική Εστία Αρρένων Αθηνών (1961-1965) ανεγέρθηκε σε οικοδομικό τετράγωνο της οδού Πατησίων. H σύνθεση αποτελείται από μια εκτεταμένη βάση που περιλαμβάνει τους κοινόχρηστους και βοηθητικούς χώρους και από τον ψηλό παραλληλεπίδο όγκο των 250 κοιτώνων. Το καινοτόμο στοιχείο της ήταν η αποδέσμευση από το συνεχές οικοδομικό σύστημα σε μια πυκνοδομημένη περιοχή της πρωτεύουσας.

Ιδιαίτερο συνθετικό και μορφολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η Φοιτητική Εστία Θηλέων στην Πανεπιστημιούπολη της Θεσσαλονίκης δυναμικότητας 480 μονόκλινων δωματίων (1963-1968). Η μπρουταλιστική μορφολογία της παραπέμπει σε αρχετυπικά έργα αυτού του ρεύματος, όπως ήταν η οικιστική μονάδα στη Μασσαλία του Le Corbusier (1947-1952). Οι δύο επιμήκεις όγκοι από ανεπίχριστο σκυρόδεμα, οι διαφορετικές κατόψεις τους και οι αρμονικές αναλογίες του δομικού εμβάτη των όψεων, προσδίδουν στο σύνολο πλαστικότητα και ευχάριστη ποικιλία.

Η σημαντικότερη δουλειά που ανατέθηκε στο γραφείο ύστερα από βράβευση σε αρχιτεκτονικό διαγωνισμό ήταν η μελέτη για το κτιριακό συγκρότημα του Εμπορικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων στη θέση της σημερινής Κεντρικής Αγοράς της οδού Αθηνάς, συνολικού όγκου 180.000 κμ. Το συγκρότημα αυτό περιελάμβανε, εκτός από τη νέα Αγορά, κτίρια γραφείων, ξενοδοχείο, πολυκατάστημα και υπόγειους χώρους στάθμευσης. Η μελέτη ολοκληρώθηκε το 1975, αλλά δεν πραγματοποιήθηκε γιατί επελέγη εν τέλει η ορθότερη άποψη της διατήρησης και ανάπλασης της ιστορικής Αγοράς.

Από τις εφαρμοσμένες μελέτες του γραφείου κατά τη δεκαπενταετία 1960-1975 με τις οποίες ασχολήθηκε ο Δεσύλλας οι σημαντικότερες ήταν: το Δημαρχείο Λάρισας που μελέτησε από κοινού με τον Α. Λαμπάκι (1966-1968), η Σχολή Αγρονόμων – Τοπογράφων του ΕΜΠ (1965-1967, συνεργάτες αρχιτέκτονες Α. Ζάνος και Θ. Αργυρόπουλος) και το Εργαστήριο Φυσικής του ΕΜΠ (1966-1968, συνεργάτες αρχιτέκτονες Α. Ζάνος και Θ. Αργυρόπουλος) στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου και, τέλος, το συγκρότημα του κεντρικού σταθμού αυτοκινήτων και συνεργείων του ΟΤΕ στην Καλλιθέα (1970-1974), η μελέτη του οποίου εκπονήθηκε από κοινού με τον Δ. Κονταργύρη. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν το συγκρότημα σχολών και γραφείων του ΟΤΕ στην Καλλιθέα (1960-1963) και η Εστία Σπουδαστών ΣΕΛΕΤΕ στο Μαρούσι Αττικής (1972-1974, συνεργάτης αρχιτέκτων Β. Μπακαγιάννη). Από τις μελέτες ιδιωτικών έργων του Δεσύλλα, οι οποίες εκπονήθηκαν εκτός του πλαισίου του γραφείου 19/57, ξεχωρίζουν ένα κτίριο γραφείων στη Λάρισα (1962), το εστιατόριο και αναψυκτήριο στο Φρούριο Λάρισας (1968) και η πολυκατοικία Avena στη Χαλκίδα.

Το μαρμαρεπένδυτο Δημαρχείο Λάρισας που ανεγέρθηκε στο συνεχές οικοδομικό σύστημα διαφοροποιείται υφολογικά από τις κτιριολογικές λύσεις του Γραφείου 19/57 στο πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα. Ο μορφολογικός συγκρητισμός είναι το χαρακτηριστικότερο γνώρισμα αυτού του έργου. Τυπικά στοιχεία του Διεθνούς Στυλ, όπως η μαρμαρεπένδυση και η εκτεταμένη χρήση υαλοπινάκων, εξημερώνουν τον κάναβο και τις προστατευτικές περσίδες των όψεων που παραπέμπουν στο μπρουταλιστικό ιδίωμα του Le Corbusier. Η γωνιακή στοά του ισογείου έχει μεγαλύτερη σχέση με το αστικό παρελθόν αυτού του αρχιτεκτονικού τύπου από ότι με τη μοντέρνα πιλοτή.

Το γωνιακό κτίριο γραφείων και καταστημάτων στη Λάρισα απέναντι από το Δημαρχείο αποτελεί έντεχνη προσαρμογή του Διεθνούς Στυλ στην ελληνική πραγματικότητα. Χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτού του έργου του Δεσύλλα, το οποίο κτίστηκε στο συνεχές οικοδομικό σύστημα, είναι η λειτουργική ευελιξία των κατόψεων και ο αρμονικός κάναβος των κρεμαστών του όψεων. Ο κάναβος δημιουργείται από τις οριζόντιες ζώνες των παραθύρων και των επιχρισμένων ποδιών και τις κατακόρυφες σιδηροδοκούς.

Τα δύο κτίρια της Πολυτεχνειούπολης Ζωγράφου, όπου ισχύει το πανταχόθεν ελεύθερο σύστημα δόμησης, ήταν εύλογο να σχεδιαστούν με διαφορετικό πνεύμα. Και στις δύο περιπτώσεις υιοθετήθηκε η αρμόζουσα για το θέμα τους σχέση λειτουργίας, κατασκευής και μορφής. Η Σχολή Αγρονόμων – Τοπογράφων και το Εργαστήριο Φυσικής του ΕΜΠ συνδυάζουν τη λειτουργικότητα με μια ήπια έκφραση του μπρουταλισμού. Ανάλογο πνεύμα διέπει τον σχεδιασμό του συγκροτήματος σχολών και γραφείων του ΟΤΕ στην Καλλιθέα και της Εστίας Σπουδαστών ΣΕΛΕΤΕ στο Μαρούσι.

Το συγκρότημα του κεντρικού σταθμού αυτοκινήτων και συνεργείων του ΟΤΕ στην Καλλιθέα ανήκει στα επιτεύγματα του ελληνικού μπρουταλισμού. Παρά το ταπεινό θέμα της η αρχιτεκτονική λύση εντυπωσιάζει με τον εκφραστικό δυναμισμό, τις αναλογίες και το αρμόζον για την περίπτωση ύφος. Αυτό επιτυγχάνεται χάρη στην εύστοχη σύνθεση των ορθογωνικών όγκων των τριων όψεων του κτιρίου με τους διάτρητους όγκους των δύο γωνιακών κυλινδρικών ραμπών των αυτοκινήτων.

Το ενδιαφέρον του Δεσύλλα για συλλογική δράση εκδηλώνεται από τα χρόνια της φοίτησής του στο Μικρό Πολυτεχνείο. Το 1962 εγγράφεται στον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών (ΣΑΔΑΣ) με αριθμό μητρώου 486. Στις επάλξεις του επαγγελματικού συνδικαλισμού βρίσκεται από το 1964, όταν εκλέγεται μέλος του ΣΑΔΑΣ και πρόεδρός του δύο χρόνια αργότερα. [εικ. 20] Την εποχή αυτή με τον συνδικαλισμό ασχολούνται μόνο όσοι έχουν πραγματική προδιάθεση ή είναι προβεβλημένοι επιστήμονες που τους πιέζουν κατά καιρούς φίλοι και συνάδελφοι να τους εκπροσωπούν. Οι αριστερής μάλιστα προέλευσης μηχανικοί βρίσκουν πιο εύκολα στο συνδικαλιστικό κίνημα δυνατότητα έκφρασης και δράσης από ότι στο ελεύθερο επάγγελμα. Οι εκλογές στα συλλογικά όργανα των μηχανικών γίνονται σε φιλικό επίπεδο καθώς είναι λίγοι ακόμη σε αριθμό, γνωστοί μεταξύ τους και δεν υπάρχουν συνδικαλιστικές παρατάξεις.

Από τη θέση του αιρετού προέδρου του ΣΑΔΑΣ ο Δεσύλλας αναπτύσσει αξιόλογη δράση χάρη στις οργανωτικές ικανότητες και το πρακτικό πνεύμα του. Το σημαντικότερο γεγονός της θητείας του είναι η διοργάνωση του ΣΤ΄ Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου στην Πάτρα (8-11.12.1966). [εικ. 21α-δ, 22] To πρόγραμμα του συνεδρίου επικεντρώνεται σε θέματα που αφορούν στην άσκηση του επαγγέλματος. Σημαντικές εισηγήσεις για τη σχέση αρχιτεκτονικής και τεχνολογίας, την προκατασκευή και τα σύγχρονα δομικά υλικά γίνονται από τον Κυπριανό Μπίρη, καθηγητή της Οικοδομικής του ΕΜΠ, τους αρχιτέκτονες Δ. Κονταργύρη, Π. Παντελεάκη, Γ. Βαλάτα – Θ. Αναγνωστόπουλο, τον αρχιτέκτονα-πολεοδόμο Ν. Εφέσιο και τον δρ. πολιτικό μηχανικό Σ. Αγγελίδη. Στο συνέδριο της Πάτρας ο Παναγιώτης Μιχελής, καθηγητής Μορφολογίας και Ρυθμολογίας του ΕΜΠ, θα δώσει την εξαιρετική ομιλία του με τίτλο «Η νεοελληνική αρχιτεκτονική και η τροπή των καιρών» (Δελτίον Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, 10/1966, σ. 16-17). Το συνέδριο αυτό του ΣΑΔΑΣ, όπως και τα προηγούμενα, είχε τον χαρακτήρα επιστημονικού δημόσιου διαλόγου πάνω σε σοβαρά προβλήματα της χώρας και του αρχιτεκτονικού επαγγέλματος … «Οι λεπτομέρειες κι οι απεραντολογίες, οι παρελθοντολογίες κι οι προσωπικές αντιθέσεις … » ήταν εντελώς έξω από το πνεύμα των διοργανωτών και ομιλητών (Δελτίον Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, 1/Ιανουάριος 1966, σ. 3).

Η κατάλυση του δημοκρατικού πολιτεύματος στις 21 Απριλίου του 1967 ματαιώνει τη διεξαγωγή του επόμενου συνεδρίου και κλονίζει την πορεία του ΣΑΔΑΣ. Προσπαθώντας να διατηρήσουν τον Σύλλογό τους ανεξάρτητο, οι αρχιτέκτονες παρακαλούν τον Αχιλλέα Σπανό, τ. διευθυντή Οικιστικής και Κατοικίας της Υπηρεσίας Οικισμού του Υπουργείου Δημοσίων Έργων, να αναλάβει την προεδρία. Ο Σπανός, αν και σοβαρά άρρωστος, δέχεται και ο Σύλλογος διασώζεται από παρεμβάσεις του δικτατορικού καθεστώτος κατά την επταετία 1967-1974.

Με την παλινόρθωση της δημοκρατίας, αρχίζει η εποχή της Μεταπολίτευσης η οποία χαρακτηρίζεται από τη ραγδαία αύξηση του αριθμού των διπλωματούχων μηχανικών και την έντονη πολιτικοποίησή τους. Στον συνδικαλισμό εμφανίζονται οι παρατάξεις που είχαν άμεση σχέση με πολιτικά κόμματα και κομματικές νεολαίες. Ο Δεσύλλας, ο οποίος πίστευε στον ανεξάρτητο συνδικαλισμό, προέβλεπε ότι η άμεση σχέση πολιτικών κομμάτων και συνδικαλιστών θα διαιρέσει το συνδικαλιστικό κίνημα, θα απομακρύνει αξιόλογους και ικανούς ανθρώπους που θα είχαν πολλά να προσφέρουν και μοιραία θα το αποδυναμώσει. Έτσι το 1975 μια ομάδα μηχανικών με επικεφαλής τον Δεσύλλα ιδρύουν την Δημοκρατική Ένωση Μηχανικών (ΔΕΜ) «Οι περισσότεροι από αυτούς που υπογράψαμε την ιδρυτική διακήρυξη», γράφει ο Δεσύλλας, «ήμασταν μοιραία “κεντρώας” προέλευσης γιατί τελικά πολύ λίγοι ήταν οι συνάδερφοι που μπορούσαν να υπερβούν την κομματική τους υποχρέωση και να ενταχθούν σε μια συνδικαλιστική παράταξη που δεν αποτελούσε προέκταση του κομματικού τους χώρου. Με την Ένωση Κέντρου η ΔΕΜ δεν είχε ποτέ την παραμικρή σχέση … Αυτό επέτρεψε να υπάρχουν στην παράταξη πάρα πολλά μέλη που πολιτικά ψήφιζαν διάφορα κόμματα και ορισμένοι μάλιστα ήταν και μέλη των πολιτικών αυτών κομμάτων.» Η έλλειψη κομματικού φανατισμού βοήθησε την ΔΕΜ να επιβιώσει υπερβαίνοντας χρονικά την τριακονταπενταετία, αλλά και να έχει απήχηση και κύρος πολύ μεγαλύτερο από την εκλογική της δύναμη.

Από το 1975 η ΔΕΜ συμμετέχει σε όλες τις εκλογές του Τεχνικού Επιμελητηρίου. Το 1982 ο Νίκος Δεσύλλας εκλέγεται αντιπρόεδρος στη Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ και, μετά την αποχώρηση του τότε προέδρου, ορίζεται πρόεδρος. Στις εκλογές του 1985 εκλέγεται πρόεδρος έως τις επόμενες εκλογές του 1988. Είναι ο πρώτος αρχιτέκτων που εκλέγεται σε αυτή τη θέση.

Στη διάρκεια της πενταετούς θητείας του στάθηκε στο πλευρό των μηχανικών και ήταν ιδιαίτερα αγαπητός. Στις Παντεχνικές συγκεντρώσεις που οργάνωσε για τα μεγάλα προβλήματα του κλάδου οι ομιλίες του προκαλούσαν ενθουσιασμό. [εικ. 26, 27] Το ΤΕΕ ανέπτυξε στενές σχέσεις με τον Σύνδεσμο Παλαιστινίων Μηχανικών και τον ίδιο τον Γιασέρ Αραφάτ, ο οποίος ήταν πολιτικός μηχανικός, και οργάνωσε με επιτυχία το Συνέδριό τους στην Αθήνα. [εικ. 28] Οι Παλαιστίνιοι μηχανικοί ήταν πολυπληθείς, άριστοι επιστήμονες, και —διεσπαρμένοι σε όλες τις αραβικές χώρες— είχαν τον έλεγχο πολλών τεχνικών έργων. Ο Δεσύλλας ταξίδεψε αρκετές φορές στις χώρες της Μέσης Ανατολής και της Β. Αφρικής προκειμένου να συμπαρασταθεί στις ελληνικές κατασκευαστικές εταιρίες που είχαν ήδη αναλάβει έργα εκεί και αντιμετώπιζαν προβλήματα με τις αντίστοιχες κυβερνήσεις. Στον τομέα αυτόν είχε τη συμπαράσταση των Παλαιστινίων μηχανικών.

Εκείνη την εποχή του μεγάλου κομματικού φανατισμού το ΤΕΕ λειτουργούσε ουσιαστικά ως τεχνικός σύμβουλος του κράτους. Στις συνεδριάσεις της Διοικούσας επιτροπής του ΤΕΕ ήταν ο Δεσύλλας αυτός που μπορούσε να συνταιριάζει τις αντικρουόμενες κομματικές απόψεις των μελών της και να κατευνάζει τις συγκρούσεις μεταξύ τους, ώστε στο τέλος να λαμβάνονται με ηρεμία αποφάσεις προς όφελος όλων. Μετά το πέρας της θητείας του χαρακτηρίστηκε από τους συναδέλφους του ως ήπιων τόνων, αλλά δημιουργικός πρόεδρος.

Ουσιώδης υπήρξε η συμβολή του Δεσύλλα στην αντιμετώπιση σημαντικών έργων και θεμάτων της περιόδου 1984-2004. Η συμβολή αυτή είχε διοικητικό, οργανωτικό και ευρύτερα επιστημονικό χαρακτήρα. Διετέλεσε μέλος του ΔΣ του Ομίλου Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (ΟΜΜΑ, 1984-2007), τεχνικός σύμβουλος του πρωθυπουργού (1990-1993) και πρόεδρος του Ινστιτούτου Οικονομίας των Κατασκευών (1998-2006).

Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

Το 1984 ο Νίκος Δεσύλλας, ως πρόεδρος του ΤΕΕ και αρχιτέκτων, συμμετέχει στο διοικητικό συμβούλιο του ΟΜΜΑ. Τότε αρχίζουν οι πρώτες συζητήσεις και ο προγραμματισμός για την κατασκευή του Μεγάρου, του οποίου προϋπήρχε ο σκελετός επί της λεωφόρου Βασ. Σοφίας. Το έργο έγινε σε δύο φάσεις. Το ΔΣ του αναθέτει την παρακολούθηση του όλου έργου —μελετών και κατασκευών— και την επίλυση των προβλημάτων που ανέκυπταν διαρκώς μέχρι την αποπεράτωσή του το 2004.

Κατά την παρουσίαση του κτιρίου το 2003, ο Νίκος Δεσύλλας αναφέρει στην ομιλία του τα εξής:

«Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών είναι ένα από τα πληρέστερα, σε διεθνές επίπεδο, μουσικό και συνεδριακό σύνολο, ένα έργο συνολικής επιφάνειας 190.000 μ2 και όγκου 900.000 μ3 … Ένα συγκρότημα για μουσική αλλά με πλήρη συνεδριακό εξοπλισμό. Διαθέτει πολλές αίθουσες για επιτροπές με χωρητικότητα από 25 έως 150 άτομα και στη συνέχεια περιλαμβάνει τις κυρίως αίθουσες που είναι για 400 άτομα, για 600 άτομα, για 1600 άτομα και τέλος την μεγάλη αίθουσα των 2.000 ατόμων. Εκτός αυτών διαθέτει ειδικό χώρο με επίπεδο δάπεδο για συνεδριάσεις, δεξιώσεις, γεύματα για 1000 άτομα, ενώ ο χώρος αυτός διαθέτει και σημαντικές σκηνικές δυνατότητες. Το κτιριακό σύνολο συμπληρώνεται με χώρους για την εξυπηρέτηση των μουσικών, αίθουσες δοκιμών, καμαρίνια, μπαρ κ.λ.π., επίσης στεγάζει Ηχογραφικό κέντρο και μεγάλη μουσική Βιβλιοθήκη.

Από τα 900.000 μ3 του κτιρίου τα 630.000 μ3 έπρεπε να κατασκευασθούν υπόγεια για λόγους περιβαλλοντολογικούς. Αναγκαστικά δημιουργήθηκε γι’ αυτό ένα τεράστιο σκάμμα, πρωτοφανές για οικοδομικό έργο, βάθους 50 μέτρων δίπλα στο Ναυτικό Νοσοκομείο, μέχρι να ολοκληρωθεί η αντιστήριξη των παρειών περάσαμε όλοι οι εμπλεκόμενοι μέρες τρομερής αγωνίας.

Όμως το κύριο πρόβλημα αυτής της κατασκευής ήταν το να μην υπάρχει η αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε υπόγειο χώρο. Και ταυτόχρονα να διασφαλίζεται άνετη και ασφαλής διακίνηση και παραμονή των 10.000 ατόμων που μπορούν να συνυπάρξουν στο συγκρότημα σε παράλληλες εκδηλώσεις Στις περιπτώσεις αυτές οι κανονισμοί που υπάρχουν για τα συνήθη κτίρια είναι ανεπαρκείς , γι’ αυτό αναζητήσαμε και εφαρμόσαμε τους αυστηρότερους διεθνείς κανονισμούς και προδιαγραφές, συμβουλευόμενοι ταυτόχρονα , σε μεγάλη έκταση, ξένους ειδικούς συμβούλους για τα επιμέρους θέματα.

Ουσιαστικό πρόβλημα ήταν επίσης να εξασφαλίσουμε ότι το κτίριο με την παράδοσή του σε χρήση θα περιέχει τις πιο σύγχρονες τεχνολογικά, σε διεθνές επίπεδο, εγκαταστάσεις και όχι με παρωχημένη τεχνολογία, γιατί το διάστημα που μεσολαβεί για την υλοποίηση ενός τέτοιου έργου από τη χρονική στιγμή που αυτό θα προγραμματιστεί, θα μελετηθεί, θα δημοπρατηθεί, θα κατασκευαστεί και θα παραδοθεί σε χρήση είναι μεγάλο. Στο διάστημα αυτό όμως η αντίστοιχη τεχνολογία θα έχει πραγματοποιήσει άλματα. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν το έργο, όπως αυτό, εξαρτάται άμεσα από την τεχνολογία αφού αυτονόητα είναι έργο με διαρκή παρουσία της τεχνολογίας αιχμής. Αυτή η προσπάθεια, θα έλεγα η αγωνία, όλων των παραγόντων του έργου, για τον συνεχή έλεγχο, το ” τσεκάρισμα” όλων των εγκαταστάσεων που ενσωματώνονταν κάθε φορά στο κτίριο ήταν η πιο σκληρή και επίπονη διαδικασία όλα αυτά τα χρόνια …»

Ο Νίκος Δεσύλλας θεωρούσε «έργο ζωής» την εικοσαετή ενασχόλησή του με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Κατά την αποπεράτωση του κτιρίου και την παράδοσή του στο κοινό, το 2004, αισθανόταν υπερήφανος γι’ αυτό. Τρία χρόνια αργότερα η σημαία του Μεγάρου Μουσικής κυμάτιζε μεσίστια σε ένδειξη πένθους για τον θάνατό του.

Ινστιτούτο Οικονομίας Κατασκευών

Το 1998, λόγω των επικείμενων Ολυμπιακών Αγώνων και του προγραμματισμού των Ολυμπιακών έργων, η τότε ηγεσία του ΥΠΕΧΩΔΕ κάλεσε τον Νίκο Δεσύλλα και του ανέθεσε την οργάνωση και στελέχωση του Ινστιτούτου Οικονομίας Κατασκευών (ΙΟΚ). Σύμφωνα με το ΦΕΚ ιδρύσεώς του, οι αρμοδιότητες με τις οποίες επιφορτίστηκε ο ΙΟΚ αφορούσαν χωρίς υπερβολή «τα πάντα γύρω από τα Δημόσια Έργα». Η δημιουργία αυτού του Οργανισμού ήταν απαίτηση πολλών ετών όλου του τεχνικού κόσμου.

Πρώτο μέλημα του ΙΟΚ υπήρξε η αξιολόγηση των μεγάλων κατασκευαστικών εταιρειών με γνώμονα την επάρκειά τους σε τεχνικό δυναμικό για την ανάθεση των Ολυμπιακών έργων και κατόπιν ο εκσυγχρονισμός του Εθνικού Τιμολογίου Δημοσίων Έργων για να μπορεί να δίνεται πειστική απάντηση στο εάν το κόστος ενός έργου είναι εύλογο.

Οι επόμενες μελέτες του ΙΟΚ αφορούσαν τα ιδιωτικά έργα. Απαίτηση του τεχνικού κόσμου ήταν πάλι η σύνταξη Εθνικού Κοστολογίου, δηλαδή ο καθορισμός προδιαγραφών για κάθε οικοδομική εργασία, η κοστολόγησή της σύμφωνα με τις τρέχουσες τιμές, ο καθορισμός τιμής μονάδας, η επικαιροποίηση των τιμών κάθε χρόνο και η έκδοση φυλλαδίου με τις τιμές ώστε να ενημερώνεται κάθε ενδιαφερόμενος.

Παράλληλα το ΙΟΚ μελετούσε τις προδιαγραφές για την κατάρτιση Μητρώου Κατασκευαστών Ιδιωτικών Έργων ώστε να προσδιορίζεται με σαφήνεια ο ρόλος του κατασκευαστή. Στο πρόγραμμά του ήταν και η κατάρτιση Μητρώων για υπεργολάβους, τεχνίτες και προμηθευτές, ώστε να είναι πιστοποιημένοι όλοι οι εμπλεκόμενοι στην κατασκευή ενός τεχνικού έργου.

Τα στελέχη του ΙΟΚ εργάστηκαν εντατικά μέχρι το 2004. Εκτός από τις προαναφερθείσες μελέτες ασχολήθηκαν και με πολλές άλλες που αφορούσαν τις κατασκευές.

Αυτά συνέβαιναν την εποχή που η κατασκευαστική δραστηριότητα στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα είχε φτάσει στο αποκορύφωμά της. Ο Δεσύλλας διέβλεπε ότι η αγορά σύντομα θα κορεσθεί και θα έρθει κρίση στο επάγγελμα του μηχανικού. Για τον λόγο αυτό προέτρεπε τις μεγάλες κατασκευαστικές εταιρίες να στρέψουν έγκαιρα τις δραστηριότητές τους προς τις Βαλκανικές χώρες.

Στις συνεντεύξεις του προς τους δημοσιογράφους του τεχνικού ρεπορτάζ, ο Νίκος Δεσύλλας εξήρε πάντοτε τα λαμπρά επιτεύγματα των Ελλήνων μηχανικών και τους καλούσε να αναλογισθούν το τεράστιο έργο που είχε γίνει σε όλους τους τομείς από την εποχή της Ανασυγκρότησης της χώρας μέχρι τις τελευταίες ημέρες. Διατύπωνε το παράπονο για το ότι δεν υπήρχε η αντίστοιχη προβολή του έργου αυτού και για το ότι οι μηχανικοί των έργων δεν αναφέρονται ποτέ. Αντίθετα, ο επαγγελματικός κλάδος τους κατηγορείται για την «τσιμεντοποίηση» της Αθήνας, ενώ για τη σημερινή εικόνα της ευθύνονται οι πολίτες εκείνοι που σε κάθε προεκλογική περίοδο έκτιζαν αυθαίρετα, οι ιδιοκτήτες οικοπέδων που ζητούσαν αύξηση της κάλυψης και του αριθμού των ορόφων και οι κυβερνήσεις που έκαναν δεκτά τα αιτήματά τους για ψηφοθηρικούς λόγους. Οι μηχανικοί, έλεγε, θωράκισαν αντισεισμικά τη χώρα και ακολούθησαν πάντα την ισχύουσα νομοθεσία.

Ο Νίκος Δεσύλλας παρέμεινε πρόεδρος του ΙΟΚ ως το 2006. Ο Οργανισμός καταργήθηκε το 2012.

Ο Νίκος Δεσύλλας υπήρξε ένας σπάνιος άνθρωπος, ικανός αρχιτέκτων και καταρτισμένος δημόσιος λειτουργός. Κατά την 23ετή θητεία του στους Σιδηροδρόμους του Ελληνικού Κράτους προώθησε την αναβάθμιση των επιβατικών σταθμών και των κτιριακών εγκαταστάσεων του Οργανισμού. Ως ελεύθερος επαγγελματίας ήταν θιασώτης της συλλογικής προσπάθειας. Συνεργάστηκε δημιουργικά με τους αξιόλογους συμφοιτητές του Δημήτρη Κονταργύρη, Αντώνη Λαμπάκι και Παύλο Λουκάκη στο πλαίσιο του γραφείου τους. Το γραφείο αυτό πρωταγωνίστησε στους πανελλήνιους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς της περιόδου 1957-1970 και συνέβαλε με το έργο του στον ποιοτικό εκσυγχρονισμό των κτιρίων δημόσιας χρήσης.

Το ευρύ πνεύμα και οι ικανότητες του Δεσύλλα —οργανωτικές και επικοινωνιακές— του επέτρεψαν να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στο συνδικαλιστικό κίνημα των αρχιτεκτόνων κατά τη δεκαετία του ’60 και των μηχανικών κατά τη δεκαετία του ’80. Το 2007, στον αποχαιρετιστήριο λόγο του, ο τ. πρόεδρος της Διεθνούς Ένωσης Αρχιτεκτόνων (UIA) Βασίλης Σγούτας, μας εξήγησε το γιατί: «Ο Νίκος πάντα στόχευε στο αποτέλεσμα και όχι στον στείρο προβληματισμό. Έδινε λύσεις. Οι ορίζοντές του ήταν ανοιχτοί. Άκουγε και, παρ’ όλο που με την οξύτητα της σκέψης του είχε πολλές φορές ξεκάθαρα στο μυαλό του ποια θα έπρεπε να είναι η επόμενη κίνηση και η επόμενη ενέργεια, δεν επέβαλε ποτέ τις απόψεις του. Αυτό το χαρακτηριστικό του, το να ακούει και να συνδιαλέγεται, τον έκανε οικείο και προσιτό στους συναδέλφους του και να χαίρει αποδοχής και καθολικής εκτίμησης».

Ο Νίκος Δεσύλλας θα μείνει στη μνήμη των συναδέλφων του μηχανικών ως ο άνθρωπος που εργάστηκε ακατάπαυστα μέχρι τα 81 του χρόνια με εντιμότητα και συνέπεια προσπαθώντας, από όποια θέση κι αν πέρασε, να κάνει ό,τι καλύτερο μπορούσε. Στάθηκε πάντα στο πλευρό τους, αγωνίστηκε για τα δίκαια αιτήματά τους και βοήθησε τον κλάδο με τις καινοτόμες ιδέες του. Τέλος για πολλούς, πραγματικά πολλούς, υπήρξε ένας καλός φίλος.

Είναι χαρακτηριστικό το εξώφυλλο του Ενημερωτικού Δελτίου του ΤΕΕ με την αναγγελία του θανάτου του, τον Απρίλιο του 2007. Κάτω από τη φωτογραφία του γράφει «Έφυγε πλήρης ιδεών».

Α΄ ΒΡΑΒΕΙΑ

1. Κτίριο Πολυτεχνικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1957).
2. Ελληνικό Περίπτερο Εκθέσεως Ζάγκρεμπ του Υπουργείου Εμπορίου (1959 [;]).
3. Ελληνικό Περίπτερο Εκθέσεως Κολωνίας του Υπουργείου Εμπορίου (1959 [;]).
4. Κτίριο Φοιτητικής Εστίας Αρρένων Αθηνών του Βασιλικού Εθνικού Ιδρύματος [ΒΙΕ] (250 κλινών, 1960).
5. Κτίριο Φοιτητικής Εστίας Θηλέων Θεσσαλονίκης του ΒΙΕ (400 κλινών) (1961).
6. Δημαρχιακό Μέγαρο Λάρισας (1961).
7. Κτίριο Παιδαγωγικός Ακαδημίας Λάρισας του Υπουργείου Παιδείας (1961).
8. Υπεραστικός Σταθμός Λεωφορείων και Κεντρική Αγορά Ρεθύμνου Κρήτης (1957 / 1961 [;]).
9. Κτιριακό συγκρότημα πολυκατοικιών του Αυτόνομου Οικοδομικού Οργανισμού Αξιωματικών (1963).
10. Κτίριο Οδοντιατρικής Σχολής και Νευροψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1967, σε συνεργασία με το γραφείο Κ. και Α. Κυριακίδη).
11. Εμπορικό Κέντρο οδού Αθηνάς του Δήμου Αθηναίων (1968).
12. Κτίριο γραφείων του Μετοχικού Ταμείου Βασιλικής Αεροπορίας στην Αθήνα (1969).
13. Κτιριακό Συγκρότημα εργαστηρίων, αποθηκών και συνεργείων του ΟΤΕ στην Καλλιθέα (έξι πρώτα ισότιμα βραβεία 1970).
14. Προσχέδια κτιρίων ΚΑΤΕΕ Χαλκίδας (1.200 σπουδαστές, 1977).
15. Κτίριο Ταχυδρομικού Ταμιευτήριου Πατρών (1981).
16. Κτίριο Βιβλιοστασίου και Τυπογραφείου της Βουλής των Ελλήνων στην Αμυγδαλέζα (πρόταση Δ. Κονταργύρη, 1984).

Β΄ ΒΡΑΒΕΙΑ

1. Κτίριο Κτηνιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1959).
2. Κτίριο γραφείων των Σιδηροδρόμων του Ελληνικού Κράτους στην Αθήνα (1959)
3. Κτίριο Πανεπιστημιακής Λέσχης και Οίκου Φοιτητού του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1959 [;]).
4. Κτίριο Φοιτητικής Εστίας Θηλέων Θεσσαλονίκης του ΒΙΕ (1961).
5. Κτίριο γραφείων του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Ρόδου στη Ρόδο (π. 1961).
6. Κτίριο γραφείων του Οργανισμού Υδρεύσεως Θεσσαλονίκης στη Θεσσαλονίκη (1962).
7. Κτίριο Λέσχης και Οίκου Σπουδαστού του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου στην Αθήνα (1966 [;]).
8. Κτίριο Αρεταίειου και Αιγινήτειου Νοσοκομείου στην Πανεπιστημιούπολη Αθηνών (600 κλινών, 1966, σε συνεργασία με γραφείο Κ. και Α. Κυριακίδη, δεν δόθηκε α΄ βραβείο).
9. Κτιριακό Νοσοκομειακό Συγκρότημα του ΠΙΚΠΑ στους Αγίους Αναργύρους (600 κλινών, 1969).
10. Κέντρο αποκατάστασης αναπήρων παίδων του ΠΙΚΠΑ (1968/1969).
11. Κτίριο Γυμνασίου Νεαπόλεως Βοϊών του Υπουργείου Παιδείας (1961).
12. Ελληνικό Περίπτερο Εκθέσεως Βιέννης του Υπουργείου Εμπορίου (1971 [;]).
13. Κεντρικό Κτίριο Γραφείων Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (1972).
14. Κεντρικό Κτίριο Γραφείων της ΔΕΗ στην Αθήνα (1969).
15. Οίκος Ευγηρίας Συλλόγου Συνταξιούχων Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στην Αγία Παρασκευή (1977).
16. Κτίριο Ανωτάτης Βιομηχανικής Σχολής Πειραιώς (κλειστός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, 1980).
17. Μέγαρο Συνεταιριστικών Οργανώσεων ΚΥΔΕΠ στον Περισσό (κλειστός αρχιτεκτονικός διαγωνισμός 1981 [;], συνεργάτες Β. Μπακογιάννης, Α. Χαλικιάς).

Γ΄ ΒΡΑΒΕΙΑ

1. Κτίριο Φοιτητικής Εστίας Αρρένων του ΒΙΕ στην Αθήνα (1959).
2. Κτίριο Κτηνιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1959).
3. Κτιριακό Συγκρότημα Νομικής Σχολής, Θεολογικής Σχολής, Βιβλιοθήκης και Διοικήσεως του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (1960).
4. Κτίριο Δημοτικού Μεγάρου του Δήμου Λαρισαίων (1961).
5. Κτίριο Παιδαγωγικής Ακαδημίας Λαμίας του Υπουργείου Παιδείας (1971 [;]).
6. Νέο Κτίριο Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (1975, συνεργάτες Β. Μπακογιάννης, Α. Χαλικιάς).

Δ΄ ΒΡΑΒΕΙΑ

1. Κεντρικά Κτίριο Γραφείων του Οργανισμού Τηλεπικοινωνιών Ελλάδας στο Μαρούσι (1970, δεν δόθηκε α΄ βραβείο).

ΕΠΑΙΝΟΙ

1. Κτίριο Γραφείων των Σιδηροδρόμων του Ελληνικού Κράτους στην Αθήνα (1959).
2. Κτίριο Φοιτητικής Εστίας Αρρένων του ΒΙΕ στην Αθήνα (1960).
3. Κτίριο Εθνικής Εστίας Διδασκάλων του ΒΙΕ στον Πύργο Βασιλίσσης (1960).
4. Ελληνικό Περίπτερο Εκθέσεως Στοκχόλμης του Υπουργείου Εμπορίου (1961 [;]).

ΕΞΑΓΟΡΕΣ

1. Νέο Κτίριο Οργανισμού Λιμένος Πειραιώς (1975, συνεργάτες Β. Μπακογιάννης, Α. Χαλικιάς).
2. Οίκος ευγηρίας Συλλόγου Συνταξιούχων Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος στην Αγία Παρασκευή (1976/1977).
3. Προσχέδια Κτιρίων ΚΑΤΕΕ Χαλκίδας (1.200 σπουδαστές, 1977).

I. Εκπαιδευτικά κτίρια

1960 – 1961

Συγκρότημα Σχολών και Γραφείων του ΟΤΕ, Καλλιθέα, Αττική.

1965 – 1967

Σχολή Τοπογράφων ΕΜΠ στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, σε συνεργασία με Α. Ζάννο και Θ. Αργυρόπουλο.

1966 – 1968

Εργαστήριο Φυσικής του ΕΜΠ στην Πολυτεχνειούπολη Ζωγράφου, σε συνεργασία με Α. Ζάννο και Θ. Αργυρόπουλο.

1972 – 1974

Εστία σπουδαστών ΣΕΛΕΤΕ, Μαρούσι Αττικής, σε συνεργασία με Β. Μπακαγιάννη.

ΙΙ. Κτίρια Γραφείων κλπ.

1962

Κτίριο γραφείων στη Λάρισα.

1966 – 1968

Δημαρχείο Λάρισας, σε συνεργασία με Α. Λαμπάκι.

ΙΙΙ. Κτίρια μεταφορών

π. 1960

Νέο κτίριο επιβατών Σταθμού Ξυλοκάστρου.

1970 – 1974

Κεντρικός σταθμός συντήρησης και στάθμευσης των αυτοκινήτων του ΟΤΕ στην οδό Δαβάκη, Καλλιθέα, σε συνεργασία με Δ. Κονταργύρη.

ΙV. Κτίρια αναψυχής και τουρισμού

1968

Εστιατόριο και αναψυκτήριο στο Φρούριο της Λάρισας.

VI. Κατοικίες

1968

Πολυκατοικία ΑΒΕΝΑ, Χαλκίδα.

• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 1/1967, σ. 32 (Η χωροταξική μελέτη και η οικιστική αναδιάρθρωση του Νομού Ηλείας. Α. Αραβαντικός, Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 2/1968, σ. 217 (Αρεταίειο και Αιγινήτειο Νοσοκομείο, β´ βραβείο. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 2/1968, σ. 88 (Μελέτη τουριστικής αξιοποιήσεως Φρουρίου Κούλε και ενετικού λιμανιού Ηρακλείου. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 2/1968, σ. 217 (Οδοντιατρική Σχολή και Ψυχιατρική – Νευρολογική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, α´ βραβείο. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Κ. Κυριακίδης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης και Κ. Ξανθόπουλος).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 2/1968, σ. 216 (Φοιτητική Εστία Ε. Μ. Πολυτεχνείου, β´ βραβείο. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 4/1970, σ. 149 (Κτίριο γραφείων στη Λάρισα. Αρχιτέκτων Ν. Δεσύλλας), σ. 170 (Κτιριακό συγκρότημα ΠΙΚΠΑ, β´ βραβείο. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης, Κ. Κυριακίδης, Α. Κυριακίδη, Ρ. Λευκαδίτη και Κ. Παπαντωνίου).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 4/1970, σ. 181 και 8/1974, σ. 220 (Εμπορικό κέντρο Δήμου Αθηναίων, α´ βραβείο. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 5/1971, σ. 187 (Φοιτητική Εστία στη Θεσσαλονίκη. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 6/1972, σ. 196 (Κεντρικός σταθμός αυτοκινήτων ΟΤΕ στην Καλλιθέα, Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 6/1972, σ. 226 (Κτίριο διοικήσεως ΔΕΗ, β´ βραβείο. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονικά Θέματα, 6/1972, σ. 236 (Κτίριο διοικήσεως και κεντρικών υπηρεσιών ΟΤΕ, δ´ βραβείο. Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης).
• Αρχιτεκτονική, 14/Μαρτ.-Απρ. 1959, σ. 54 (“Aρχιτεκτονικός διαγωνισμός κτηρίου Σ.Ε.Κ., Β´ βραβείο. Αρχιτέκτονες: Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης»).
• Αρχιτεκτονική, 19/Ιαν.-Φεβ. 1960, σ. 62-63 («Β´ και Γ´ βραβεία πανελλήνιου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού Κτηνιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Αρχιτέκτονες: Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης»).
• Αρχιτεκτονική, 24/Νοεμ.-Δεκ. 1960, σ. 52-54 («Aρχιτεκτονικός διαγωνισμός Φοιτητικής Εστίας Αθηνών, Α´ βραβείον. Αρχιτέκτονες: Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης». Συνεργάτης αρχιτέκτων Ι. Λάμπρου).
• Αρχιτεκτονική, 29/Σεπτ.-Οκτ. 1961, σ. 55 («Μέγαρον Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Δωδεκανήσου. Β´ βραβείον αρχιτεκτονικού διαγωνισμού. Αρχιτέκτονες: Δεσύλλας Νικόλαος, Κονταργύρης Δημήτριος, Λαμπάκης Αντώνιος, Λουκάκης Παύλος»).
• Αρχιτεκτονική, 32/Μάρ.-Απρ. 1962, σ. 4-5 (Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης και Π. Λουκάκης, «Βασιλικόν Εθνικόν Ίδρυμα. Φοιτητική Εστία Θηλέων Θεσσαλονίκης. Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, Α´ βραβείον. Αρχιτέκτονες: Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης.»)
• Αρχιτεκτονική, 32/Μάρ.-Απρ. 1962, σ. 60 («Υπεραστικός Σταθμός Λεωφορείων και Κεντρική Αγορά Ρεθύμνου Κρήτης. Αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, Α´ βραβείον. Αρχιτέκτονες: Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης»).
• Αρχιτεκτονική, 40/Ιούλ.-Αύγ. 1963, σ. ΙΙΙ (Απάντηση Ν. Δεσύλλα σε έρευνα με θέμα τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς), σ. 38-39 («Συγκρότημα πολυκατοικιών του Α.Ο.Ο.Α. Aρχιτεκτονικός διαγωνισμός, Α´ βραβείον. Αρχιτέκτονες: Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης, Π. Λουκάκης»)
• Αρχιτεκτονική, 41/Σεπτ.-Οκτ. 1963, σ. 32-37 (Νέο κτήριο επιβατών σταθμού Ξυλοκάστρου, αρχιτέκτων Ν. Δεσύλλας).
• Αρχιτεκτονική, 49-50/Ιαν.-Απρ. 1965, σ. 34-37 («Κτηριακό συγκρότημα ΟΤΕ στην Καλλιθέα. Αρχιτέκτονες: Ν. Δεσύλλας, Δ. Κονταργύρης, Α. Λαμπάκης και Π. Λουκάκης»).
• Δελτίον Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, 3/Μάρτιος 1962, σ. 16-17 (αφίσα και πρόγραμμα ΣΤ´ Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου).
• Δελτίον Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, 10/Δεκέμβριος 1966, σ. 16-17 (αφίσα και πρόγραμμα ΣΤ´ Πανελλήνιου Αρχιτεκτονικού Συνεδρίου).
• Δελτίον Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, 1/Ιανουάριος 1967, σ. 1- 6 (Γ´ βραβείο πανελλήνιου αρχιτεκτονικού διαγωνισμού για την Παιδαγωγική Ακαδημία Λαμίας).
• Δελτίο ΣΑΔΑΣ, 10/1982, σ. 34-51 (Αφιέρωμα στον θεσμό των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών).
• Δεσύλλας Ν., Ομιλία στη διημερίδα με θέμα: Αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος, Τεχνικά Χρονικά, 4/1987, σ. 7-9.
• Δεσύλλας Ν., Η αναγκαιότητα των μικρών μέτρων στην προστασία του περιβάλλοντος,
Τεχνικά Χρονικά, 2/1990 σ. 55-57 (Ομιλία σε επιστημονική διοργάνωση του 1988 με θέμα: Περιβαλλοντικά προβλήματα της Αθήνας)
• Δεσύλλας Ν., Δυνατότητες αξιοποίησης και ανάπλασης των περιοχών των σιδηροδρομικών σταθμών στις μεγάλες πόλεις, Τεχνικά Χρονικά, 4 /1993, σ. 9-11
• Δουμάνης Ο., Μεταπολεμική Αρχιτεκτονική στην Ελλάδα / Postwar Architecture in Greece, 1945-1983, Έκδοση «Αρχιτεκτονικών Θεμάτων», Αθήνα 1984, 98 (Κεντρικός σταθμός αυτοκινήτων ΟΤΕ) και 118 (Φοιτητική Εστία Θηλέων του Εθνικού Ιδρύματος).

Πηγές

• Δεσύλλας Γρηγόρης, Λεπτομερές βιογραφικό σημείωμα Νίκου Δεσύλλα με εικονογραφικό υλικό (προσωπικές φωτογραφίες και δημοσιευμένα έργα).
• Δεσύλλας Ν., Αξιολόγηση της πρότασης του Δήμου για το κέντρο της Αθήνας, Αθήνα 1988 (πολυγραφημένη ομιλία σε επιστημονικό διήμερο).
• Δεσύλλας Ν., Δημόσια Έργα. Συμπράξεις δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (πολυγραφημένη εισήγηση σε ημερίδα που διοργανώθηκε από το ΤΕΕ Κεντρικής και Δυτικής Θεσσαλίας στη Λάρισα, το 2006).
• Κονταργύρης Δημήτρης, αρχιτέκτων, ιδρυτικό μέλος του Γραφείου Αρχιτεκτονικών Μελετών 19/57.