Τα 21 Μηνύματα-Κλειδιά του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Αρχιτεκτόνων για τον 21ο Αιώνα
Συμβούλιο Αρχιτεκτόνων Ευρώπης
Η Αρχιτεκτονική και η Ποιότητα Ζωής
1. Το αρχιτεκτονικό επάγγελμα στην Ευρώπη δεσμεύεται να εφαρμόζει τις επιδιώξεις της Ατζέντα της Λισσαβόνας, η οποία στοχεύει στο να καταστεί η - βασιζόμενη στη γνώση -Ευρωπαϊκή οικονομία η πλέον ανταγωνιστική και η πλέον δυναμική του κόσμου, υπό τον όρο ότι ταυτόχρονα θα υιοθετούνται και θα εφαρμόζονται ολοκληρωμένες αναπτυξιακές πολιτικές, ώστε να επιτυγχάνεται βιώσιμο και συντηρήσιμο περιβάλλον ζωής.
2. Ο τομέας των κατασκευών, δεδομένης της σημαντικής του επίδρασης στην ευημερία της οικονομίας και της κοινωνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εξεταζόμενος από όλες του τις όψεις, δικαιούται να καταλαμβάνει μεγαλύτερο μερίδιο στις πολιτικές της Ε.Ε. Θα πρέπει ως εκ τούτου να διοχετευθούν σημαντικές επενδύσεις για την έρευνα και την ανάπτυξή του, προκειμένου να μπορέσει να ανταποκριθεί επαρκώς στα ολοένα εξελισσόμενα αιτήματα της κοινωνίας, διασφαλίζοντας συγχρόνως την μελλοντική του ανταγωνιστικότητα σε Ευρωπαϊκό αλλά και σε διεθνές επίπεδο.
3. Η ζωτικότητα τόσο του σχεδιαστικού, όσο και του κατασκευαστικού τομέα βασίζονται στη σημαντική συμβολή των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, διαμέσου των οποίων ασκείται το επάγγελμα της πλειονότητας των αρχιτεκτόνων. Η θεσμοθέτηση θεμελιωμένων πολιτικών, που λαμβάνουν υπόψη τους την συγκεκριμένη φύση των επιχειρήσεων, συνδέεται άμεσα με την σημερινή αλλά και την μελλοντική δυνατότητά τους να ανταποκρίνονται στις ανάγκες τηςκοινωνίας.
4. Καθώς τόσο η κοινωνία όσο και οι πολίτες είναι αποδέκτες των παραγόμενων αρχιτεκτονικών υπηρεσιών, τόσο ως πελάτες όσο και ως χρήστες τους, οι δημόσιες πολιτικές οφείλουν να αναδείξουν, στην κοινωνία και σε όλα τα επίπεδα, το γεγονός ότι η ποιότητα προσδίδει υπεραξία στα κτίρια και στους δημόσιους χώρους. Επιπλέον, είναι σημαντικό να υποστηριχθεί η προσπάθεια για συνειδητοποίηση και κατανόηση των αρχιτεκτονικών αξιών το νωρίτερο δυνατό, κατά την εκπαιδευτική διαδικασία, ξεκινώντας απ’ το νηπιαγωγείο και συνεχίζοντας καθ’ όλη τη διάρκεια της βασικής εκπαίδευσης.
5. Πρέπει να φροντίσουμε ώστε να ιεραρχηθούν κατάλληλα τα μελλοντικά ερευνητικά προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να περιλαμβάνουν σημαντικά ζητήματα, όπως η ποιότητα ζωής, το αστικό περιβάλλον, η δομημένη κληρονομιά, ο υφιστάμενος κτιριακός πλούτος και οι καινοτόμες κατασκευαστικές προσεγγίσεις, με μια λέξη την αρχιτεκτονική. Επίσης, το ΣΑΕ ζητά από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να εγγυηθεί ότι θα λαμβάνει επαρκώς υπόψη της τα αποτελέσματα αυτών των ερευνών σε όλες τις πολιτικές προτάσεις της που επηρεάζουν το δομημένο περιβάλλον.
6. Οι παράμετροι που καθιστούν βιώσιμα τα δημόσια και τα ιδιωτικά κτίρια και ασφαλείς τους δημόσιους χώρους επηρεάζουν ιδιαίτερα την ευημερία των Ευρωπαίων πολιτών και κατά συνέπεια τις δομές των κοινωνιών μας. Πρέπει επομένως να φροντίσουμε ώστε όλες οι όψεις της βιωσιμότητας - κοινωνικοοικονομική, πολιτιστική και περιβαλλοντική - να ενσωματώνονται στη διαδικασία παραγωγής του κατοικημένου περιβάλλοντος. Υπό αυτήν την οπτική, αποκτά ουσία η καθιέρωση της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης των αρχιτεκτόνων, σε όλη τη διάρκεια της ενεργά επαγγελματικής ζωής τους, ως παράμετρος που εγγυάται ότι οι γνώσεις και οι ικανότητές τους είναι σε θέση να συγκλίνουν με το συνεχώς μεταβαλλόμενο τεχνολογικό, κοινωνικό και θεσμικό περιβάλλον.
7. Ένα ικανοποιητικό ποιοτικό αποτέλεσμα σε οποιοδήποτε κατασκευαστική προσπάθεια επιτυγχάνεται σε μεγάλο βαθμό με την καθιέρωση καλών επαγγελματικών μεθόδων και σχέσεων μεταξύ όλων αυτών που συμμετέχουν στη σύλληψη και την κατασκευή ενός έργου. Η ολοκληρωμένη παρουσία και η κατάλληλη συμμετοχή του αρχιτέκτονα, αλλά και όλων των ενεχομένων μερών, σε όλες τις φάσεις των παρεμβάσεων, είναι απαραίτητη και διαμέσου της διασφαλίζεται συνέπεια, αποτελεσματικότητα και ποιότητα καθ’ όλη τη διαδικασία της προσπάθειας.
8. Η υιοθέτηση και η χρήση των κατάλληλων μεθόδων για την αξιολόγηση των επιπτώσεων που δημιουργούν τα κτίρια στο περιβάλλον αποτελεί θέμα υψίστης σημασίας για τη μελλοντική ποιότητα της ζωής. Το ΣΑΕ εκτιμά ότι η προώθηση και η χρήση των παραμέτρων «κόστος του κύκλου ζωής» και «ανάλυση του κύκλου ζωής» αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα για την αξιολόγηση των επιπτώσεων. Συνεπώς, το ΣΑΕ υποστηρίζει ότι στα κριτήρια αξιολόγησης όλων των συμβάσεων δημοσίων προμηθειών πρέπει να συμπεριλαμβάνονται εκείνα που λαμβάνουν υπόψη παράγοντες περιβαλλοντικούς και ποιότητας κύκλου ζωής, ώστε να διασφαλίζεται το καλλίτερο δυνατό πραγματικό κέρδος για την κοινωνία.
9. Η επιλογή αναδόχου για την παροχή αρχιτεκτονικών υπηρεσιών οφείλει να βασίζεται στην ποιότητα και ως εκ τούτου ο ανταγωνισμός ανάμεσα στους αρχιτέκτονες πρέπει να στηρίζεται σε γνωστά εκ των προτέρων κριτήρια, αναφορικά με την ικανότητα και την εμπειρία τους και όχι με την αμοιβή τους. Μεταξύ των διαφόρων τρόπων επιλογής, το ΣΑΕ υποστηρίζει τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς ως αποτελεσματικής μεθόδου για την ενίσχυση άμιλλας, αλλά και για τη συμβολή τους στη βελτίωση της ποιότητας και την καινοτομία κατά την κατά την άσκηση του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα.
10. Το ΣΑΕ αναγνωρίζει την χρησιμότητα της επινόησης νέων μεθόδων για τις αναθέσεις των μελετών και τις επιλογές των κατασκευαστών στα δημόσια κτίρια και έργα, καθώς η ευημερία και η ζωτικότητα της κοινωνίας εξαρτώνται από την ποιότητα των εγκαταστάσεων που είναι διαθέσιμες προς δημόσια χρήση. Για να επιτευχθεί καλή αρχιτεκτονική ποιότητα στο κατοικημένο περιβάλλον, συμβάλλοντας συγχρόνως και στην βιωσιμότητά του, είναι αναγκαίο οι αρχιτεκτονικές υπηρεσίες να προσφέρονται όσο το δυνατόν πιο ανεξάρτητα από οικονομικά και ιδιοτελή συμφέροντα. Επομένως, όταν η Πολιτεία χρησιμοποιεί νέες μεθόδους για τις αναθέσεις, δεν απαλλάσσεται από την υποχρέωση να εξασφαλίζει και να ενσωματώνει, στις μελέτες και τα έργα που διαχειρίζεται, αρχιτεκτονική ποιότητα μακράς διάρκειας.
11. Η ενσωμάτωση των νέων Οδηγιών για τις Δημόσιες Προμήθειες στις εθνικές νομοθεσίες των Κρατών Μελών θα συμπέσει χρονικά με την αρχή μιας νέας περιόδου όσον αφορά στα Διαρθρωτικά Ταμεία στη διευρυμένη Ευρωπαϊκή Ένωση. Η συγκυρία προσφέρεται ως θαυμάσια ευκαιρία να δρομολογηθούν οι απαραίτητες πρωτοβουλίες, προκειμένου να αξιολογούνται συστηματικά όσα έργα πραγματοποιούνται με κοινοτική χρηματοδότηση με το σπουδαίο κριτήριο, που είναι η συμβολή τους στην προστασία και τη βιωσιμότητα του δομημένου περιβάλλοντος.
12. Η κινητοποίηση όλων των εμπλεκομένων ώστε να καθιερωθούν νέες πολιτικές για τη βελτίωση του αστικού περιβάλλοντος αποτελεί κρίσιμο παράγοντα, ικανού να συμβάλει στην επιδίωξη ενός βιώσιμου μέλλοντος για όλους τους πολίτες. Το ΣΑΕ θα εργαστεί ενεργά προς αυτή την κατεύθυνση και ειδικότερα θα συνεισφέρει ώστε να εξασφαλιστεί η βελτίωση της γνώσης και της αντίληψης που διαθέτουν, ως προς αυτά τα θέματα, οι Ευρωβουλευτές καθώς και όλοι όσοι εμπλέκονται με την παραγωγή των πολιτικών.
13. Για να επιτύχουμε υψηλή ποιότητα ζωής στις αστικές μας περιοχές, χρειάζεται να διασφαλίσουμε υψηλό επίπεδο συντονισμού και συνεργασίας ανάμεσα στις πόλεις και στις περιφέρειες. Σε αυτό το πλαίσιο, η παρακολούθηση της τήρησης των πολιτικών αρχών, που καθορίζονται στην Σχέδιο Ανάπτυξης του Κοινοτικού Χώρου (ΣΑΚΧ), αποτελεί κατάλληλη αφετηρία για ανάληψη τέτοιου είδους κοινών ενεργειών.
14. Η ποιοτική αρχιτεκτονική, η οποία ενσωματώνει τις αρχές της βιώσιμης και συντηρήσιμης ανάπτυξης, αποτελεί προϋπόθεση για τη δημιουργία ελκυστικού δομημένου περιβάλλοντος το οποίο ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες και τις θεμιτές προσδοκίες των πολιτών. Πρέπει λοιπόν να θεωρείται ουσιαστικό συστατικό για την σύλληψη των αστικών πολιτικών και όχι δευτερεύον στοιχείο.
15. Η επίδραση που έχουν οι πολιτικές αστικής ανάπτυξης είναι πολύ σημαντικές και ως εκ τούτου, για τη διαμόρφωση των πολεοδομικών πρακτικών και της διαχείρισης του χώρου στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, απαιτείται η ουσιαστική συμμετοχή όλων των ενεχομένων, ώστε να δημιουργείται αίσθημα κοινής ευθύνης για την ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος, σύμφωνα και με τις επαγγελίες της σωστά θεμελιωμένης αστικής διακυβέρνησης.
16. Η ορθή ενημέρωση του καταναλωτή σχετικά με τη φύση και το κόστος των πνευματικών υπηρεσιών, που απαιτούνται για την πραγματοποίηση μιας επέμβασης ή ενός έργου στο αστικό περιβάλλον, απαιτεί να ενσωματωθούν στο κοινοτικό δίκαιο και να εφαρμοστούν κατάλληλα συστήματα πληροφόρησης. Τέτοια συστήματα, συμπεριλαμβανομένων και εκείνων που βασίζονται σε πληροφορίες ιστορικής φύσεως, θα επιτρέψουν στον καταναλωτή να κρίνει και να συγκρίνει την ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρονται από διαφορετικούς προμηθευτές, έτσι ώστε να διασφαλίζεται η υγιής λειτουργία του ανταγωνισμού στην εσωτερική αγορά.
17. Οι αρχιτέκτονες υποστήριξαν πάντοτε την άποψη ότι η ελεύθερη διακίνηση ατόμων και υπηρεσιών για την άσκηση του επαγγέλματός τους αποβαίνει θετική, με την προϋπόθεση όμως ότι θα βασίζεται σε κοινώς αποδεκτά υψηλά κριτήρια εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και σε κανόνες προστασίας που αναγνωρίζουν την ανάγκη να ρυθμίζεται αναλόγως η διακίνηση αυτού του τύπου. Μάλιστα, από την άποψη της ποιότητας των υπηρεσιών που παρέχονται στον καταναλωτή, η αμοιβαία αναγνώριση μπορεί να είναι αποτελεσματική μόνο εφόσον βασίζεται σε ορθά αξιολογημένα και αποδεκτά επίπεδα προσόντων.
18. Το ΣΑΕ, δίχως να αντιμάχεται το πρότυπο της «Μπολόνια», υποστηρίζει τη διατήρηση υψηλής ποιότητας στην αρχιτεκτονική εκπαίδευση, η οποία βασίζεται σε ελάχιστη διάρκεια πενταετούς φοίτησης πανεπιστημιακού επιπέδου πριν την πρόσβαση στην άσκηση του επαγγέλματος. Η συγκεκριμένη εκπαίδευση θα πρέπει να εξασφαλίζει την απόκτηση των γνώσεων και των δεξιοτήτων, όπως περιγράφονται στο Άρθρο 3 της Οδηγίας των Αρχιτεκτόνων και θα πρέπει να συνοδεύεται από τουλάχιστον δύο έτη πρακτικής εξάσκησης. Τέτοια προσέγγιση συμβαδίζει με τα διεθνή πρότυπα, που οφείλουν να διέπουν την άσκηση του επαγγέλματος του αρχιτέκτονα, όπως αυτά έχουν συμφωνηθεί ομόφωνα από τη Διεθνή Ένωση Αρχιτεκτόνων.
19. Η αρχιτεκτονική πράξη επιδρά καθοριστικά στην ποιότητα της ζωής. Συνεπώς, μετά την ενσωμάτωση των αρχών της Οδηγίας των Αρχιτεκτόνων στη νέα οριζόντια Οδηγία για την Αναγνώριση των Επαγγελματικών Προσόντων, θα πρέπει να διατηρηθούν οι τριμερείς διαβουλεύσεις (επάγγελμα, εκπαίδευση, δημόσια διοίκηση) για την διασφάλιση της ποιότητας στην εκπαίδευση του αρχιτέκτονα.
20. Η αρχιτεκτονική αποτελεί θεμελιώδες συστατικό της ιστορίας, του πολιτισμού και της ίδιας της ζωήςσε κάθε μία από τιςχώρες μας. Είναι ουσιαστικό μέρος της καλλιτεχνικής έκφρασης στην καθημερινότητα των πολιτών και παραπέμπει ευθέως στην κληρονομιά του αύριο. Προσφέρει αίσθηση ταυτότητας και αποτελεί σημαντικό αγαθό για την ανθρώπινη κοινωνία και τον πολιτισμό. Συχνά, η αρχιτεκτονική μεταφέρει πολιτιστικά και κοινωνικά μηνύματα και οφείλουμε να φροντίσουμε, ώστε οι επιρροές τους να εκφράζονται με κατάλληλους τρόπους κατά τον σχεδιασμό.
21. Το ΣΑΕ υποστηρίζει σταθερά ότι η ποιότητα της αρχιτεκτονικής, καθώς και οι ιδιαιτερότητες της παροχής των αρχιτεκτονικών υπηρεσιών πρέπει να ενσωματώνονται σε όλες τις πολιτικές, τα μέτρα και τα προγράμματα της Ένωσης, όπως άλλωστε έχει επισημανθεί από το Συμβούλιο, δίνοντας με αυτόν τον τρόπο ώθηση για την πραγματοποίηση μιας Ευρωπαϊκής πολιτικής στο πεδίο της αρχιτεκτονικής.